Sapka to potoczne określenie trudności w oddychaniu przez nos u noworodka lub niemowlęcia. Nazwa dobrze oddaje charakter głównego objawu, którym jest wydawanie przez dziecko odgłosu „sapania” przy oddychaniu.
Specjalista gastroenterologii dziecięcej, specjalista pediatra
W przeciwieństwie do kataru, w którym zaburzeniom drożności nosa towarzyszy widoczna wydzielina, sapka to stan, w którym upośledzenie drożności nosa wynika głównie z obrzęku śluzówki nosa.
Przyczyny sapki u noworodka
Śluzówka nosa u najmłodszych dzieci jest bardzo delikatna i wrażliwa na podrażnienia mechaniczne oraz na zmiany temperatury i wilgotności powietrza. Ponadto średnica przewodów nosowych u najmłodszych dzieci jest bardzo niewielka i nawet mały obrzęk śluzówki nosa może spowodować znaczące ograniczenie możliwości przepływu powietrza przez nos. Najczęstszą przyczyną sapki są czynniki środowiskowe: zbyt wysoka temperatura i zbyt niska wilgotność powietrza w sypialni dziecka. Obrzęk śluzówki nosa może być też spowodowany błędami w pielęgnacji dziecka. Zbyt intensywne czyszczenie nosa, a zwłaszcza głębokie wsuwanie patyczków czyszczących lub końcówek do usuwania wydzieliny z nosa, może spowodować podrażnienie i obrzęk śluzówki z objawami sapki.
Przyczyną zaburzeń drożności nosa mogą też być infekcje, które czasami powodują tylko obrzęk śluzówki, bez ewidentnego kataru. Sapka u noworodka jest też opisywana jako jeden z objawów niektórych infekcji wrodzonych (nabytych od mamy w czasie ciąży). Sapka może być też objawem alergii, ponieważ odczyn alergiczny może powodować reakcję śluzówek nosa, ale należy zaznaczyć, że u niemowląt sapka rzadko jest jedynym objawem alergii. Alergiczne podłoże sapki można podejrzewać u dzieci, u których trudności w oddychaniu przez nos współistnieją z objawami skórnymi lub problemami ze strony przewodu pokarmowego, takimi jak kolki czy nasilone ulewania.
Kiedy sapka u noworodka jest objawem alarmowym?
Większość przypadków sapki to choroby łagodne, nie związane z zagrożeniem dla życia dziecka. Niepokojące są wszystkie stany związane z zaburzeniami oddychania:
- współistniejące bezdechy,
- incydenty zsinienia, duszność.
Warto szybko zgłaszać lekarzowi przypadki, w których zaburzenia drożności nosa występują w wyraźnym związku czasowym z podaniem konkretnego pokarmu oraz przypadki nietypowe, zwłaszcza współistnienie wielu objawów.
Postępowanie w przypadku sapki u dziecka
Postępowanie domowe ma duże znaczenie u noworodków i niemowląt z sapką. Podstawą jest regularne nawilżanie śluzówek nosa poprzez zakraplanie preparatami wody morskiej lub soli fizjologicznej oraz nawilżanie powietrza w sypialni dziecka. Należy unikać intensywnego mechanicznego czyszczenia nosa, ponieważ podrażnienie śluzówki końcówkami do odsysania wydzieliny może wręcz pogorszyć sytuację. Wysuszeniu śluzówek sprzyja zbyt wysoka temperatura w sypialni dziecka. Wielu rodziców stosuje doraźnie krople do nosa zawierające składniki obkurczające naczynia śluzówek nosa. Preparaty tego typu są wprawdzie zarejestrowane do stosowania nawet u niemowląt i po ich zastosowaniu widoczna jest szybka poprawa drożności nosa, ale należy pamiętać, że powinno to być tylko postępowanie doraźne i krótkotrwałe. Nie należy stosować ich dłużej niż 3-5 dni i najlepiej stosować je jak najrzadziej, np. tylko na noc, aby ułatwić dziecku zaśnięcie i dać komfort oddychania przez nos w czasie snu. Zbyt długie lub zbyt częste stosowanie „obkurczających” kropli do nosa może spowodować dodatkowe wysuszenie śluzówek i tzw. polekowe (suche) zapalenie błony śluzowej nosa.
Lekarz badający dziecko z sapką ocenia drożność nosa i gardła, osłuchuje dziecko oraz ocenia, czy będąca głównym objawem sapka wynika tylko z przyczyn środowiskowych (temperatury i wilgotności powietrza), czy może ma podstawy chorobowe. Jeżeli na podstawie wywiadu i badania dziecka lekarz ma uzasadnione podejrzenie alergii pokarmowej jako przyczyny objawów, może zalecić próbną dietę eliminacyjną z obserwacją objawów. Przy przedłużających się objawach lub wątpliwościach często konieczna jest konsultacja laryngologiczna.