L4 w ciąży – kiedy można iść na zwolnienie w ciąży?

Zwolnienie lekarskie w ciąży – kiedy przysługuje?

Ciąża to ogromne wyzwanie dla organizmu kobiety. Ciało przechodzi wtedy liczne zmiany i musi utrzymać w dobrej formie nie tylko siebie, lecz także rozwijający się płód. Co więcej, istotna jest w tym kontekście zarówno sfera somatyczna, jak i psychiczna – obciążająca, stresująca, obarczona dużą odpowiedzialnością praca może być dla ciężarnej ogromnym zagrożeniem. Niezależnie więc od tego, czy kobieta w ciąży czuje się źle w powodów fizycznych czy emocjonalnych, powinna skonsultować się z lekarzem. Biorąc pod uwagę jej stan zdrowia, specjalista może zalecić właśnie zwolnienie lekarskie (ZUS ZLA). Jest ono zasadne w momencie, gdy istnieje zagrożenie dla zdrowia przyszłej matki lub płodu, a także w sytuacjach ryzyka poronienia. W tym czasie przyszła mama powinna się oszczędzać, odpoczywać i stosować do pozostałych wskazówek medycznych.

Co istotne, z takiej opcji mogą skorzystać tylko kobiety ubezpieczone. Lekarz wystawia im zwolnienie w formie elektronicznej, określane jako e-ZLA, które od razu trafia do pracodawcy, jak i do ZUS-u. Specjalista oznacza w nim, czy jest to zwolnienie „chodzące” (kod „2”) czy „leżące” (kod „1”). Warto też dodać, że tego typu zwolnienie lekarskie oznaczane jest kodem literowym „B”, co wskazuje właśnie na ciążę.

Przeczytaj: Właściwa dieta w ciąży, czyli jaka?

Należy też pamiętać, że L4 w ciąży nie musi być wynikiem tylko kwestii związanych z ciążą samą w sobie czy jej powikłaniami. Przyszła mama może przecież akurat w tym wyjątkowym czasie może po prostu zachorować. Niezależnie od tego, lekarz może wystawić jej zwolnienie niemalże od pierwszego dnia ciąży. Może ono trwać nawet 270 dni, co daje 9 miesięcy (to dłużej niż w pozostałych przypadkach – każdy inny pracownik może otrzymać zasiłek na co najwyżej 182 dni).

Co jeszcze warto wiedzieć o wymogach prawnych L4 w ciąży?

• Tego typu zwolnienie może wystawić lekarz każdej specjalizacji, nie tylko ginekolog. Dotyczy to zarówno placówek prywatnych, jak i leczenia w ramach NFZ.
• Należy pamiętać, że prawo do zasiłku chorobowego nie zawsze przysługuje od pierwszego dnia pracy – w przypadku kobiet pracujących na podstawie umowy o pracę, możliwość pobierania zasiłku zyskuje się po 30 dniach nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. W przypadku, gdy przyszła mama jest zaś objęta dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym, tzn. opłaca składki w indywidualnym zakresie (np. pracuje na podstawie umowy-zlecenia czy prowadzi własną działalność gospodarczą), takie prawo otrzyma po 90 dniach nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego.
• Jeśli chodzi o pracę na umowę o dzieło – nie daje ona ubezpieczenia chorobowego, dlatego też na jej podstawie nie można otrzymać L4 w ciąży.
• W przypadku umowy na czas określony lub na okres próbny przekraczający miesiąc, jeśli koniec takiej umowy miałby miejsce już po 12. tygodniu ciąży, lecz wciąż w czasie jej trwania, umowa ulega automatycznie przedłużeniu do dnia porodu.

L4 w ciąży – jak obliczyć wynagrodzenie?

W ramach zwolnienia lekarskiego w ciąży – tego, które zostaje oznaczone wspomnianym wcześniej kodem literowym „B” – otrzymuje się 100 proc. wynagrodzenia. Co ważne, dotyczy to także sytuacji, w której ciężarna przechodzi na L4 z powody niezwiązanego bezpośrednio z ciążą lub przebywa w tym czasie w szpitalu.

Warto jednak wiedzieć, że owe 100 proc. nie jest odpowiednikiem ostatniej otrzymanej pensji – jeśli zatem miesiąc wcześniej kobieta otrzymała podwyżkę, nie będzie ona podstawą otrzymanego zasiłku chorobowego. Kwotą, jakiej należy oczekiwać, jest średnie miesięczne wynagrodzenie, które wylicza się na podstawie ostatnich 12 miesięcy kalendarzowych (licząc od miesiąca poprzedzającego ten, w którym kobieta poszła na zwolnienie). Co istotne, wliczają się w to także premie, wynagrodzenie za nadgodziny, nagrody i inne składowe otrzymywanego wynagrodzenia, od których odprowadzano odpowiednie składki. Jeśli zaś przyszła mama nie przepracowała w poprzednim roku 12 miesięcy, wyliczana jest średnia za wszystkie pełne, w których obowiązywał ją stosunek pracy.

Kiedy wynagrodzenie może być niższe? Np. w przypadku niedostarczenia zwolnienia lekarskiego do pracodawcy w wyznaczonym terminie – kobieta ma na to 7 dni. Wtedy może okazać się, że jej wypłata będzie niższa nawet o 25 proc. Obecnie jednak nie jest to problem, ponieważ wystawianie zwolnień jest zautomatyzowane. Od 1 grudnia 2018 r. zwolnienia lekarskie są wystawiane tylko w formie elektronicznej, dzięki czemu od razu trafiają do odpowiednich osób.

Warto wiedzieć: Urlop macierzyński, jakie obowiązują zasady?

Kto płaci wynagrodzenie na zwolnieniu lekarskim?

Przez pierwsze 33 dni zwolnienia lekarskiego w ciąży opłaty za świadczenie są po stronie pracodawcy. Po tym czasie odpowiednie działania przejmuje ZUS, a zasiłek chorobowy wypłaca Fundusz Ubezpieczeń Socjalnych.

Jeśli zaś chodzi o kobiety wykonujące działalność rolniczą, w ich przypadku świadczenie chorobowe jest realizowane w ramach KRUS – Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.

Czego nie wolno na L4 w ciąży?

Niektórym osobom wydaje się, że zwolnienie lekarskie w ciąży stanowi swego rodzaju urlop. Tak nie jest, zwłaszcza z perspektywy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, który może sprawdzić, czy L4 zostało wystawione zgodnie z prawem, a kobieta stosuje się do jego założeń. Niezapowiedzianą kontrolę może przeprowadzić także pracodawca (jeśli jest to przedsiębiorstwo zatrudniające powyżej 20 osób). Co jest wtedy szczególnie istotne i czego kobieta, będąca na L4 w ciąży, nie może wykonywać?

• Czy można pracować na zwolnieniu w ciąży?

Nie, nie ma takiej możliwości. Zwolnienie lekarskie z zasady mówi o tym, że dana osoba nie powinna w tym czasie wykonywać swoich obowiązków zawodowych, tylko skupić się na stanie zdrowia. Nie ma więc możliwości pracy na L4 w żadnym wymiarze – ani na umowę o pracę, zlecenie czy dzieło, ani nawet w ramach współpracy bezpłatnej.

Jeśli to założenie nie będzie przestrzegane, dana kobieta traci prawi do zasiłku chorobowego za cały czas jego trwania. Inną konsekwencją może być konieczność zwrotu określonej kwoty pracodawcy – może żądać zwrotu poczynionych kosztów. W takim przypadku może też dojść do zwolnienia dyscyplinarnego. Owszem, ciężarna jest dodatkowo chroniona przed utratą pracy, lecz jeśli to po jej stronie leżą poważne powody, będące podstawą do rozwiązania umowy, pracodawca może to zrobić.

Informację o utracie zasiłku otrzymuje się z ZUS-u w formie pisemnej i można złożyć od niej odwołanie. Jeśli kobieta uważa, że doszło do niej bezpodstawnie lub niezgodnie z przepisami, ma miesiąc, żeby się odwołać (liczone od dnia otrzymania decyzji).

• Czy można wychodzić z domu będąc na L4 w ciąży?

Owszem, L4 w ciąży nie oznacza, że zupełnie nie można funkcjonować. Należy jednak zachować w tych kwestiach sporą rozwagę, ponieważ zwolnienie oznacza nie tylko rezygnację z działalności zawodowej, lecz także z wykonywania czynności, które w jakikolwiek sposób mogłyby przyczynić się do wydłużenia okresu niezdolności do pracy. Dłuższy spacer czy wycieczka za miasto? Jeśli akurat w tym czasie dojdzie do kontroli, może się okazać, że przyszła mama będzie musiała złożyć wyjaśnienia.

Jest to szczególnie restrykcyjne w przypadku tzw. zwolnienia „leżącego”. Wtedy rzeczywiście można wykonywać tylko niezbędne działania, zwłaszcza te związane z troską o zdrowie – wizyty u lekarza, w aptece etc. Warto zbierać w takich przypadkach dokumenty, które w razie wątpliwości urzędników, będą mogły potwierdzić, że dana kobieta realizowała czynności wchodzące w zakres zwolnienia, np. paragony z apteki czy zaświadczenia z wizyty u rehabilitanta.

• Czy konieczne jest podanie miejsca pobytu na L4 w ciąży?

Tak, wskazane jest podanie miejsca, w którym faktycznie się przebywa. Jeśli nie jest to miejsce zameldowania, koniecznie należy wskazać, gdzie dokładnie będzie się dane zwolnienie realizować. Jest to istotne z punktu widzenia ewentualnej kontroli. Stąd też, jeśli ciężarna opuszcza podstawowe miejsce pobytu na dłużej, powinna przekazać taką informację do ZUS-u (w formie pisemnej) i wskazać nową lokalizację. Dzięki temu można uniknąć sporej ilości stresu – a lepiej, żeby w czasie ciąży było go jak najmniej!

Źródła:

Pietruszyńska, K., Prawo pracy. Informator dla kobiet w ciąży, Państwowa Inspekcja Pracy, Warszawa 2016

Twoje prawo do zwolnienia lekarskiego, „https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/twoje-prawo-do-zwolnienia-lekarskiego” [dostęp: 08.12.2022]

Zasiłek chorobowy, „https://www.zus.pl/swiadczenia/ki/zasilek-chorobowy/z-ubezpieczenia-chorobowego/prawo-do-zasilku-i-okres-przyslugiwania” [dostęp: 08.12.2022]

Nieobecność pracownika w trakcie choroby, „https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/00137” [dostęp: 08.12.2022]

Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 1999 r. Nr 60, poz. 636)

Uzyskaj zasiłek chorobowy, gdy skończyło ci się ubezpieczenie, „https://obywatel.gov.pl/pl/ochrona-zdrowia-i-ubezpieczenia-spoleczne/uzyskaj-zasilek-chorobowy-gdy-skonczylo-ci-sie-ubezpieczenie” [dostęp: 08.12.2022]

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 2022 r. poz. 1510, 1700, 2140)