Czkawka u niemowląt (a w szczególności noworodków) występuje często - jest znacznie bardziej powszechna niż u starszych dzieci i osób dorosłych. Uznaje się ją za całkowicie normalne, fizjologiczne zjawisko, dlatego nie musisz niepokoić się, jeśli pojawia się u Twojego malucha. Częsta i trwająca długo czkawka bywa jednak uciążliwa, dlatego warto wiedzieć, co może ją wywoływać - i jak pomóc dziecku, gdy już wystąpi.
Co znajdziesz w tym artykule:
Czkawka u niemowlaka - co musisz wiedzieć?
● Czkawka jest bardzo częsta wśród noworodków i niemowląt. Ten odruch pojawia się już w życiu płodowym.
● Występowanie czkawki u dziecka w zdecydowanej większości przypadków jest normalnym zjawiskiem i nie świadczy o żadnych problemach zdrowotnych.
● Czkawka bardzo często pojawia się u niemowlaka po karmieniu lub w czasie jego trwania. Może występować na skutek połykania przez dziecko nadmiernej ilości powietrza.
● Aby zapobiegać częstej i uciążliwej czkawce u niemowlaka zaleca się przede wszystkim pamiętać o odbijaniu malucha w czasie oraz po karmieniu, unikać jednorazowego podawania zbyt dużej ilości mleka, zadbać o właściwą technikę karmienia piersią lub butelką oraz zwrócić uwagę na komfort termiczny niemowlaka.
Czym jest czkawka?
Czkawka jest mimowolnym, niekontrolowanym odruchem polegającym na powtarzających się skurczach przepony (czyli odpowiadającego za oddzielenie klatki piersiowej od jamy brzusznej głównego mięśnia oddechowego), a także innych mięśni oddechowych. Skurcze te powodują wdech z jednoczesnym gwałtownym zamknięciem głośni, wywołującym charakterystyczny dla czkawki odgłos.
Skąd się bierze czkawka u niemowlaka?
Przyczyny czkawki u niemowlaka nie są w pełni wyjaśnione. Eksperci podejrzewają, że jej występowanie ma związek z podrażnieniem nerwów, które biegną od mięśni oddechowych do ośrodków oddychania w mózgu. Uważa się również, że dolegliwość może pojawiać się na skutek zmian stężenia dwutlenku węgla we krwi. Czkawka u niemowląt bardzo często występuje bezpośrednio po jedzeniu. W wielu przypadkach wyzwala ją:
● Połykanie dużej ilości powietrza. Powoduje ono rozciąganie żołądka i ucisk narządu na przeponę oraz przebiegające w tej okolicy nerwy. Często dzieje się tak, gdy podczas karmienia dziecko jest rozdrażnione czy niespokojne. Powodem wystąpienia czkawki może być również korzystanie ze źle dopasowanej butelki do mleka (o zbyt szybkim przepływie), a także nieprawidłowa technika karmienia. Połykanie dużej ilości powietrza jest również typowym zjawiskiem podczas płaczu dziecka.
● Nadmierne wypełnienie żołądka mlekiem. Czkawka często pojawia się na skutek karmienia malucha na etapie, gdy jest już bardzo głodny. Prowadzi to do jednorazowego spożycia dużej ilości mleka i rozciągnięcia żołądka, co może wywołać tę dolegliwość.
● Niska temperatura powietrza, a w szczególności nagła zmiana temperatury na niższą.
● Problem z refluksem żołądkowo-przełykowym, czyli cofaniem się kwaśnej treści pokarmowej z żołądka do przełyku. Jest to rzadka przyczyna czkawki u niemowlaka.
Co robić, gdy u niemowlaka często pojawia się czkawka?
Aby zapobiegać częstemu pojawianiu się czkawki u niemowlaka wypróbuj poniższe sposoby:
● Pamiętaj o odbijaniu dziecka - nie tylko po karmieniu, ale także w czasie jego trwania. U maluchów karmionych piersią dobrym pomysłem jest umożliwienie odbicia przed zmianą jednej piersi na drugą. W przypadku niemowląt karmionych butelką można przerwać podawanie mleka po tym, jak dziecko spożyje 60-100 ml płynu i potrzymać je wtedy w ulubionej pozycji do odbijania przed kontynuowaniem karmienia.
● Podawaj smoczek, gdy dziecko intensywnie płacze, a inne sposoby na jego uspokojenie nie działają. Pozwala to ograniczyć ilość połykanego powietrza. Warto pamiętać jednak, że nie zaleca się podawać smoczka maluchom karmionym piersią przed ukończeniem 4. tygodni życia, ponieważ może to utrudniać stabilizację laktacji na optymalnym poziomie.
● Sprawdzaj, czy podczas karmienia piersią dziecko jest przystawione prawidłowo - w szczególności upewnij się, że nie chwyta piersi za płytko. W przypadku wątpliwości co do odpowiedniej techniki przystawiania niemowlaka do piersi warto skonsultować się z doradcą laktacyjnym.
● Wymień butelkę do karmienia dziecka na typ o wolniejszym przepływie mleka. Upewnij się również, że podczas karmienia ustawiasz ją prawidłowo.
● Karm niemowlę już przy pierwszych oznakach głodu. Pomaga to naturalnie ograniczać wielkość jednorazowo spożywanej porcji, co może zmniejszać prawdopodobieństwo wystąpienia czkawki. Do wczesnych oznak głodu u niemowlaka należą: przenoszenie rączek w kierunku buzi i ich ssanie, ssanie warg, zwracanie główki w poszukiwaniu piersi (dziecko odwraca się w kierunku obiektu, który dotknie jego twarzy), otwieranie i zamykanie buzi, mlaskanie, cmokanie, wiercenie się (również w czasie snu).
● Dbaj o odpowiednią temperaturę otoczenia w pomieszczeniach, w których przebywa dziecko. Przez większość czasu warto utrzymywać ją w przedziale 18-22°C. Natomiast kiedy kąpiesz niemowlę temperatura w pomieszczeniu powinna być wyższa - 22-24°C. Ubieraj malucha odpowiednio do pogody podczas spacerów. Sprawdzaj temperaturę na karku dziecka - jeśli skóra w tym miejscu jest chłodna, niemowlę może potrzebować dodatkowej warstwy odzieży. Pamiętaj, że spocony, gorący kark świadczy o przegrzaniu malucha, które również nie jest dla niego korzystne.
Jak pomóc niemowlakowi z czkawką?
U maluchów nie można stosować popularnych wśród starszych dzieci i dorosłych metod na czkawkę, takich jak straszenie, picie wody czy wstrzymywanie oddechu. Jeśli u niemowlaka pojawiła się już ta dolegliwość, pomóc może:
● Trzymanie dziecka w pozycji pionowej - tak, by jego głowa była wyżej niż tułów.
● Masowanie lub delikatne poklepywanie pleców dziecka.
● Zadbanie o komfort termiczny niemowlaka.
Czkawka u niemowlaka - częste pytania rodziców (FAQ)
Mój niemowlak ma czkawkę kilka razy dziennie. Czy to normalne?
U noworodka czy niemowlaka epizody czkawki mogą pojawiać się kilka, a nawet kilkanaście razy w ciągu dnia. Nie stanowi to powodu do niepokoju odnośnie stanu zdrowia dziecka. Jeśli jednak dolegliwość występuje przewlekle, może utrudniać codzienne funkcjonowanie malucha. W takiej sytuacji warto zastosować metody, które pomagają ograniczyć występowanie czkawki - w tym odbijanie dziecka w czasie i po karmieniu oraz karmienie go już przy pierwszych oznakach głodu (by zapobiegać późniejszemu spożywaniu nadmiernej ilości mleka na raz). W niektórych przypadkach znaczenie ma również skorygowanie pozycji, w której karmisz dziecko. Skuteczne może być także podawanie smoczka podczas płaczu. Jeśli wspomniane sposoby nie dadzą efektu, a czkawka jest uciążliwa, dobrym pomysłem jest konsultacja z lekarzem.
W jakich sytuacjach czkawka u niemowlaka jest wskazaniem do wizyty u lekarza?
Do lekarza warto się zgłosić, jeśli u niemowlaka z czkawką występują również inne dolegliwości czy objawy, np. dziecko często płacze i wykrzywia plecy w łuk podczas lub po karmieniu, występują nasilone i częste ulewania pokarmu, maluch ma przewlekle występujący kaszel albo występują świszczący oddech czy inne trudności w oddychaniu. Wizyta u lekarza jest wskazana również w sytuacji, gdy czkawka jest na tyle częsta i uciążliwa, że utrudnia znacząco karmienie dziecka.
Czy mogę położyć dziecko na plecach w czasie, gdy ma czkawkę?
Układanie na plecach malucha z czkawką nie jest zalecane. Utrzymywanie go w pozycji pionowej może pomóc w wyeliminowaniu tej dolegliwości.
Czkawka u niemowlaka: podsumowanie
Czkawka jest niegroźną i niebolesną dolegliwością, bardzo często pojawiającą się u noworodków oraz niemowląt. W celu ograniczenia występowania tego zjawiska zaleca się przede wszystkim dbać o ograniczenie nadmiernego połykania powietrza przez dziecko, pamiętanie o odbijaniu malucha w czasie oraz po karmieniu oraz unikanie przekarmiania podczas jednego posiłku.
Źródła:
- Cole J. A., Plewa M. C. (2025) Singultus, National Library of Medicine, StatPearls, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK538225/.
- Howes D. (2012) Hiccups: A new explanation for the mysterious reflex, Bioessays, 34(6): 451-453, dostęp: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3504071/.
- Quiroga J. B., Garcia J. U., Guedes J. B. (2016) Hiccups: a common problem with some unusual causes and cures, British Journal of General Practice, 66(652): 584-586, dostęp: https://bjgp.org/content/66/652/584#T1.
- Gotfried J. (2024) Hiccups, MSD Manual Consumer Version, dostęp: https://www.msdmanuals.com/home/digestive-disorders/symptoms-of-digestive-disorders/hiccups.
- American Academy of Pediatrics (2024) Baby Burping, Hiccups & Spit-Up, dostęp: https://www.healthychildren.org/English/ages-stages/baby/feeding-nutrition/Pages/baby-burping-hiccups-and-spit-up.aspx.
- American Academy of Pediatrics (2024) Is Your Baby Hungry or Full? Responsive Feeding Explained, dostęp: https://www.healthychildren.org/English/ages-stages/baby/feeding-nutrition/Pages/Is-Your-Baby-Hungry-or-Full-Responsive-Feeding-Explained.aspx.