Skutki ssania kciuka zależą w dużym stopniu od tego, jak długo nawyk utrzymuje się u dziecka. Jeśli Twój maluch niedługo skończy 3 lata i przyzwyczajenie do wkładania paluszka do buzi nadal występuje, warto zastanowić się nad wdrożeniem metod, które pomogą je wyeliminować. Podpowiadamy, jak oduczyć dziecko ssania kciuka.
Co znajdziesz w tym artykule:
Jak oduczyć dziecko ssania kciuka? To musisz wiedzieć!
● U niemowląt ssanie kciuka można zastąpić oferowaniem smoczka. Ten nawyk przynosi więcej korzyści (np. zmniejsza ryzyko nagłej śmierci łóżeczkowej przy podawaniu przez zaśnięciem). Odzwyczajenie dziecka od ssania smoczka zwykle jest łatwiejsze od oduczenia ssania kciuka.
● U większości dzieci nawyk ssania kciuka samoczynnie mija w wieku od 2 do 4 lat.
● Jeśli przyzwyczajenie do ssania kciuka utrzymuje się nadal niedługo przed ukończeniem przez dziecko 3. roku życia, warto rozważyć zastosowanie metod, które pomogą mu oduczyć się tej czynności.
● W odzwyczajaniu dziecka od ssania kciuka można wykorzystać m.in. gorzkie preparaty do smarowania palca lub specjalną rękawiczkę.
Czy ssanie kciuka jest szkodliwe?
Skutki ssania kciuka w dużej mierze zależą od tego, jak długo nawyk utrzymuje się u dziecka. Jeśli maluch oduczy się go przed osiągnięciem wieku 3 lat, negatywne skutki są zwykle bardzo ograniczone. Ssanie kciuka u małego dziecka może wiązać się z niewielkimi uszkodzeniami skóry na paluszku. Potencjalnie prowadzi również do zwiększenia ryzyka infekcji (na kciuku mogą zbierać się drobnoustroje, które przenikają do organizmu, gdy dziecko ssie palec). Konsekwencje przedłużającego występowania nawyku ssania kciuka obejmują natomiast poważniejsze zmiany:
● Zwiększone ryzyko powstawania wad zgryzu. U dziecka może pojawić się szpara między przednimi zębami górnymi i dolnymi. Czasami przednie zęby na górze z powodu ssania kciuka zaczynają wystawać poza linię szczęki. Nawyk ten powiązany jest również z występowaniem deformacji nazywanej zgryzem krzyżowym, która polega na zachodzeniu zębów dolnych na górne.
● Problemy z rozwojem aparatu mowy i niewyraźną wymową. Jest to bezpośrednio związane z zaburzeniami ortodontycznymi.
Czym zastąpić ssanie kciuka?
Ssanie kciuka najłatwiej zastąpić podawaniem maluchowi smoczka. W odpowiednim czasie znacznie łatwiej jest odzwyczaić dziecko od tego nawyku niż od wkładania paluszka do buzi - wystarczy po prostu ograniczyć dostęp do smoczka. Eksperci polecają tę metodę dla dzieci w wieku niemowlęcym, po okresie stabilizowania laktacji (czyli mniej więcej po pierwszym miesiącu życia). Warto pamiętać, że ssanie kciuka przez najmłodsze dzieci bywa powiązane z konkretnymi potrzebami, których zaspokojenie ogranicza występowanie tego odruchu. Maluch może odczuwać głód i wymagać przystawienia do piersi czy podania butelki. Niemowlę często ssie kciuk również wtedy, gdy jest niespokojne i potrzebuje kojącego dotyku przytulającego go rodzica. Podawanie smoczka nie powinno nigdy zastępować realizacji innych potrzeb u dziecka.
O czym pamiętać zastępując ssanie kciuka podawaniem smoczka?
Smoczek powinien być użytkowany przez malucha głównie w okresie niemowlęctwa. Okres między 12. i 18. miesiącem życia uznaje się za najlepszy czas na odzwyczajenie się dziecka od jego użytkowania. Korzystanie ze smoczka przez kilka lat może wpływać na powstawanie wad zgryzu oraz problemów z wyraźną mową - podobnie jak ssanie kciuka.
Jak oduczyć starsze dziecko ssania kciuka?
Aby oduczyć ssania kciuka dziecko, które jest w wieku około 3 lat lub powyżej:
● Wyjaśnij, dlaczego nawyk jest niekorzystny i zachęć malucha do jego porzucenia. Możesz zaangażować w to również inne osoby, np. dentystę, do którego chodzi dziecko.
● Unikaj zawstydzania, karania czy straszenia dziecka w związku z jego nawykiem.
● Wykorzystaj wybrane sposoby przypominające dziecku o zadaniu porzucenia nawyku ssania kciuka i pomagające unikać tej czynności. Mogą nimi być: zakładanie na palec plasterka, stosowanie bezbarwnego lakieru do paznokci o bardzo nieprzyjemnym, gorzkim smaku (produkty tego typu znajdziesz w aptekach), zakładanie specjalnych rękawiczek z materiałem obejmującym tylko kciuk i nadgarstek (lub po prostu normalnych cienkich rękawiczek).
● Entuzjastyczne chwal malucha za postępy.
● Pamiętaj, że oduczanie dziecka ssania kciuka często trwa długo - nawet kilka tygodni. To normalne, że nawyk może również nawracać, np. w okresie stresujących zmian w życiu malucha. Nie poddawaj się, jeśli początkowo nie widać wyraźnych efektów. Po prostu kontynuuj zachęcanie dziecka do porzucenia nawyku i stosowania wybranych metod, które mają w tym pomóc.
Jak oduczyć dziecko ssania kciuka? Częste pytania rodziców (FAQ)
Kiedy dziecko powinno oduczyć się ssania kciuka?
Warto, by maluch odzwyczaił się od ssania kciuka przed swoimi 3. urodzinami. Kontynuacja tej czynności po 36. miesiącu życia jest związana z większym ryzykiem występowania wad zgryzu i problemów z wymową. Pamiętaj, że często sprawdza się zasada, że im dłużej maluch ssie kciuk, tym trudniej jest mu się tego oduczyć.
Czy warto stosować rękawiczkę na ssanie kciuka?
Jest to jeden z polecanych sposobów wspomagających odzwyczajanie się dziecka od ssania kciuka. Zazwyczaj wykorzystuje się specjalne rękawiczki, które obejmują tylko jeden palec (kciuk) i są mocowane na nadgarstku za pomocą rzepa. Przy wyborze takiego ochraniacza warto zwrócić uwagę na dopasowanie odpowiedniego rozmiaru, aby dziecko czuło się komfortowo i mogło swobodnie wykonywać w rękawiczce wszystkie czynności manualne. W (trwającym zazwyczaj kilka tygodni) okresie odzwyczajania się dziecka od ssania kciuka, rękawiczkę zaleca się nosić zarówno w dzień, jak i w nocy. Niektóre dzieci mają nawyk ssania paluszka po dominującej stronie ciała - potrzebna jest wtedy tylko jedna rękawiczka, innym trzeba je zakładać na obie dłonie.
Czym jest gorzki paluszek i czy warto go stosować?
Gorzki paluszek jest rodzajem preparatu na ssanie kciuka oraz obgryzanie paznokci. Kiedy dziecko włoży do buzi posmarowany nim palec, odczuje bardzo nieprzyjemny smak. Stosowanie środków tego typu może być dobrym sposobem na zniechęcenie malucha do kontynuacji nawyku ssania kciuka. Substancje wykorzystywane w ich składzie uznaje się za bezpieczne do stosowania u dzieci.
Jak oduczyć dziecko ssania kciuka? Podsumowanie
W oduczaniu od ssania kciuka ważne jest konsekwentne przypominanie dziecku, by unikało wkładania palca do buzi i chwalenie go za postępy. Dużą pomoc w zmianie nawyków mogą stanowić preparaty o gorzkim smaku, którymi trzeba regularnie smarować paluszek. Skutecznym wsparciem w odzwyczajaniu od ssania kciuka są również specjalne rękawiczki na kciuk. Warto zastosować wybrane metody pomagające dziecku oduczyć się tej czynności zanim osiągnie wiek 3 lat.
Źródła:
- British Orthodontic Society (2019) Patient Information Leaflet. Dummy and Thumb Sucking Habits, dostęp: https://bos.org.uk/wp-content/uploads/2022/03/British-Orthodontic-Society-DigitsMarch2019.pdf.
- Gutierrez D. S., Carugno P. (2023) Thumb Sucking, National Library of Medicine, StatPearls, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK556112/.
- National Health Service (2021) Advice for Stopping Thumb or Finger Sucking, dostęp: https://dchft.nhs.uk/leaflets/advice-for-stopping-thumb-or-finger-sucking/#.
- Canadian Paediatric Society (2003) Pacifiers (soothers): A user’s guide for parents, Paediatrics & Child Health, 8(8): 520-521, dostęp: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2791560/.
- British Dental Association (2024) Top ten tips to help a child stop thumb sucking, British Dental Journal, 237(5): 421, dostęp: https://www.nature.com/articles/s41415-024-7883-9.
- American Academy of Pediatric Dentistry (2024) Policy on pacifiers, The Reference Manual of Pediatric Dentistry, Chicago, III: 79-82, dostęp: https://www.aapd.org/globalassets/media/policies_guidelines/p_pacifiers.pdf.