W okresie 1000 pierwszych dni organizm niemowlęcia rozwija się bardzo dynamicznie. Skąd wiedzieć, czy wzrasta prawidłowo? Aby sprawdzić, czy dziecko ma odpowiednią masę ciała do wzrostu, pomocne są siatki centylowe. Dla wielu rodziców korzystanie i odczytywanie z nich wyników może wydawać się trudne. To tylko pozory, wystarczy nauczyć się kilku prostych zasad!
Co znajdziesz w tym artykule:
Czym są siatki centylowe i w jakim celu się z nich korzysta?
Siatki centylowe zostały opracowane na podstawie średniej masy ciała oraz wzrostu dzieci w wybranej grupie wiekowej – znajdują się na końcu książeczki zdrowia. Wykresy tworzy się za pomocą pomiarów statystycznych przeprowadzanych raz na 10 lat na określonej grupie dzieci. Dzięki nim można sprawdzić, jak maluch rośnie w porównaniu do swoich rówieśników. Systematyczne zaznaczanie na siatkach centylowych kolejnych pomiarów pozwala sprawdzać przebieg wzrastania i rozwoju organizmu dziecka. Warto jednak mieć na uwadze, że tempo wzrostu wśród najmłodszych ulega zmianie, dlatego siatki centylowe raz na parę lat są aktualizowane.
Pierwsze 12 miesięcy życia to dla młodego organizmu ogrom zmian – m.in. niemowlę zwiększa wtedy trzykrotnie swoją masę ciała. Po 1. urodzinach rozwój nie zwalnia tempa. Przeciętnie każdego roku (między 1. a 3. rokiem życia) dziecko wzrasta aż o 10 cm¹
¹Smorczewska-Czupryńska B., Ustymowicz-Farbiszewska J., Rygorczuk B., Maksymowicz-Jaroszuk J., Karczewski J., Wartość energetyczna i zawartość podstawowych składników odżywczych w dietach 2 i 3-letnich dzieci uczęszczających do żłobków w Białymstoku, Bromat. Chem. Toksykol. – XLIV, 2011, 3, str. 380-384.
Jak wyglądają siatki centylowe i z czego się składają?
Siatki centylowe tworzą dwie osie – pionowa i pozioma. Linia pozioma wskazuje wiek dziecka (na wykresie w zależności od wieku zaznaczone są miesiące lub lata), a linia pionowa określa wzrost, masę ciała oraz BMI (dla niemowląt dodatkowo znajduje się też wskaźnik przedstawiający obwód główki). Różnokolorowe osie naniesione na wykresach to centyle lub precentyle. Miejsce pomiędzy dwoma liniami to kanał centylowy, który podaje, jaki procent najmłodszych w danym wieku ma wyższą lub niższą masę ciała oraz jak mierzone dziecko prezentuje się wzrostem na tle rówieśników. Siatki centylowe dla chłopców i dla dziewczynek różnią się między sobą (wyróżnia się także odrębne siatki centylowe dla wcześniaków, a także dzieci z opóźnieniem rozwojowym (np. Zespołem Downa czy dziecięcym porażeniem mózgowym). Podział na płeć jest konieczny ze względu na różne parametry w zakresie budowy ciała. Wskazać należy tutaj m.in.: masę ciała, BMI, wzrost, obwód klatki piersiowej i obwód główki. Dla wcześniaków zostały opracowane osobne siatki centylowe, jednak w przypadku niemowląt, które urodziły się tylko trochę przedwcześnie, można posługiwać się standardowymi wskaźnikami wzrostu.
Masę ciała niemowlęcia monitoruje się na specjalnej wadze, a jego wzrost sprawdzany jest na stole, do którego przyczepiona jest miarka. Gdy dziecko jest starsze, wzrost mierzy się na stojąco przy miarce narysowanej na ścianie, natomiast wagę kontroluje się już na standardowej wadze łazienkowej.
Nanoszenie danych na wykres
Dane zmierzonego i zważonego malucha wprowadza się na siatki centylowe na konkretnych osiach (wieku, masy ciała i wzrostu). Indywidualna krzywa wzrastania dziecka powstaje poprzez połączenie naniesionych na siatkę wyników kolejnych pomiarów, a jej prawidłowość ocenia lekarz pediatra. Każda linia jest oznaczona inną liczbą – to są właśnie centyle. Jeśli dziecko ma masę ciała na 70. centylu, świadczy to o tym, że 70% dzieci w tym samym wieku waży tyle samo lub mniej, a 30% ma masę ciała taką samą lub większą.
Co mówią wyniki?
Zaznaczane pomiary na siatkach w kolejnych miesiącach tworzą razem krzywą dla wzrostu malucha. Jeśli przy następnych wizytach kontrolnych u lekarza wyniki będą w tych samych lub sąsiednich kanałach centylowych, oznacza to, że rozwój organizmu malucha przebiega harmonijnie. Gdy natomiast jeden ze wskaźników (masa ciała lub wzrost) są zaznaczone na siatkach o dwa kanały centylowe wyżej lub niżej, to znak, że z jakiegoś powodu procesy rozwoju nie przebiegają prawidłowo. Warto, aby każdy wynik, który plasuje się poniżej 3. i powyżej 97. centyla, rodzice skonsultowali z lekarzem pediatrą prowadzącym dziecko.
Pamiętaj!
W okresie 1000 pierwszych dni życia należy regularnie obserwować wzrost i tempo przybierania masy ciała dziecka.