Kiedy dziecko zaczyna raczkować? Etapy rozwoju malucha

Raczkowanie u dziecka - co musisz wiedzieć?

● Raczkowanie (inaczej czworakowanie) jest umiejętnością, która typowo rozwija się u dzieci w wieku między 7 i 10 miesięcy.

● Część niemowląt pomija etap raczkowania - zamiast tego porusza się na inne sposoby, niektóre od razu przechodzą do podejmowania prób chodzenia.

● Jeśli dziecko do czasu osiągnięcia pierwszego roku życia nie potrafi raczkować ani przemieszczać się w inny sposób, wykorzystujący w równym stopniu obie strony ciała (prawą i lewą), należy zgłosić się z nim do lekarza.

Czym jest raczkowanie?

Raczkowanie jest sposobem przemieszczania się dziecka do przodu na dłoniach i kolanach - maluch naprzemiennie przesuwa jedną rączkę razem z kolanem przeciwnej strony ciała (prawa rączka z lewym kolanem, lewa rączka z prawym kolanem). W ogólnie przyjętym języku raczkowanie jest tym samym co czworakowanie czy chodzenie na czworakach.

Od kiedy dziecko raczkuje?

Dziecko zazwyczaj zaczyna raczkować, kiedy jest w wieku od 7 do 10 miesięcy. Czas nabycia tej umiejętności może być jednak zarówno wcześniejszy, jak i późniejszy od wspomnianego zakresu. Nie ma konkretnego, określonego wieku, w którym dziecko musi już raczkować, by móc stwierdzić, że jego rozwój motoryczny przebiega prawidłowo.

Raczkowanie a inne umiejętności rozwojowe w pierwszym roku życia

Zanim dziecko zacznie raczkować, typowo można zaobserwować u niego rozwój innych umiejętności motorycznych, takich jak:

● Umiejętność stabilnego utrzymywania i kontrolowania pozycji główki,

● Siedzenie (zarówno z podparciem, jak i bez),

● Obracanie się z brzuszka na plecy i z pleców na brzuszek.

Maluchy, które wkrótce będą raczkować, czasami ćwiczą najpierw bujanie się na rękach i nogach, zanim zaczną przemieszczać się do przodu. U niektórych dzieci przygoda z raczkowaniem rozpoczyna się od odpychania się rączkami (które u niemowląt zwykle są silniejsze od nóżek) i poruszania do tyłu.

Czy każde dziecko raczkuje?

Nie każde dziecko raczkuje. Niektóre maluchy całkowicie pomijają ten etap, od razu przechodząc do podejmowania prób chodzenia. Ze względu na znaczące indywidualne różnice pomiędzy prawidłowo rozwijającymi się dziećmi, nie uznaje się raczkowania za kamień milowy, czyli zdolność, którą każdy maluch powinien zdobyć w określonym czasie jako wyznacznik prawidłowego rozwoju. Obecnie znaczna część ekspertów uważa, że nie jest ono niezbędną umiejętnością u malucha - choć nabywa ją zdecydowana większość dzieci.

Co robić, jeśli roczne dziecko nie potrafi raczkować?

Raczkowanie nie stanowi uniwersalnego wskaźnika, że rozwój motoryczny dziecka przebiega prawidłowo. Jeśli Twój maluch nie zaczął raczkować do czasu osiągnięcia pierwszego roku życia, zastanów się, czy zamiast tego przemieszcza się wykorzystując inną metodę. Czy dziecko zaczęło już chodzić, pomijając etap raczkowania? W przypadku, gdy maluch przemieszcza się w sposób, który wymaga wykorzystania obu stron ciała w równym stopniu oraz ich koordynacji, nie ma powodu do niepokoju. Jeśli jednak masz wątpliwości, czy rozwój malucha przebiega prawidłowo, skonsultuj się z lekarzem.

Jak sprawdzić, czy dziecko raczkuje prawidłowo?

Twój maluch niedługo osiągnie pierwszy rok życia, zaczął raczkować już jakiś czasu temu i zastanawiasz się, czy robi to we właściwy sposób? Sprawdź, czy zauważalne są poniższe oznaki świadczące o nieprawidłowym poruszaniu się:

● Brak symetrii przy raczkowaniu - dziecko w znacznie większym stopniu wykorzystuje tylko jedną stronę ciała,

● Problemy z koordynacją ruchową i wykonywaniem ruchów naprzemiennie.

Jak pomóc dziecku ćwiczyć raczkowanie?

Aby zachęcić dziecko do ćwiczenia raczkowania warto:

● Dbać o to, by od pierwszych miesięcy życia maluch przebywał często na brzuszku, choćby w krótkich sesjach. Pomaga to wzmacniać mięśnie niezbędne do raczkowania.

● Ustawiać ulubione zabawki malucha w zasięgu jego wzroku, ale w oddaleniu od niego. Zachęcisz w ten sposób dziecko do przemieszczania się, by mogło sięgnąć po przedmiot.

● Wykorzystać interaktywne, poruszające się zabawki, które przykuwają uwagę malucha i stymulują go do raczkowania w ich stronę.

● Unikać stosowania chodzików. Istnieją przesłanki, że tego typu sprzęt może opóźniać rozwój ruchowy dziecka, w tym osiąganie przez nie umiejętności raczkowania. Poza tym, korzystanie z chodzików uznaje się za niezbyt bezpieczne - każdego roku odnotowuje się sporą liczbę wypadków i urazów spowodowanych użyciem tego sprzętu. W niektórych krajach sprzedaż chodzików dla dzieci z tego powodu jest całkowicie zakazana.

Jak zapewnić bezpieczeństwo raczkującemu dziecku?

Zdobywanie przez dziecko pierwszych umiejętności związanych z poruszaniem się, takich jak raczkowanie, stanowi moment, w którym trzeba upewnić się, że otoczenie jest odpowiednio dostosowane. Musimy stworzyć warunki do tego, by maluch mógł bezpiecznie się przemieszczać. Upewnij się, że:

● W zasięgu dziecka, np. na podłodze, nie znajdują się żadne niewielkie przedmioty, którymi maluch może się zadławić, ani rzeczy, których nie powinien spożyć (np. chemia gospodarcza, baterie, jedzenie dla zwierzaków domowych, monety, zabawki z małymi elementami, np. należące do starszego rodzeństwa). Pamiętaj, że niemowlę czy roczne dziecko może włożyć do buzi jakikolwiek przedmiot, który uda mu się w niej zmieścić, więc odpowiednio zabezpiecz te, którymi z dużym prawdopodobieństwem zrobiłoby sobie krzywdę.

● Otwory w oknach są zablokowane tak, by nie było możliwości otwarcia ich szerzej niż na 6,5 cm.

● Dziecko nie ma dostępu do żadnych wiszących luźno kabli, które mogłoby chwycić, zrzucając sprzęt lub uszkadzając gniazdko.

● W zasięgu dziecka nie znajdują się plastikowe torebki.

● Maluch nie ma dostępu do sznurków od rolet, żaluzji czy zasłon.

● Szczebelki w balkonie są odpowiednio zasłonięte, jeśli przerwy między nimi wynoszą mniej niż 6,5 cm.

● Na schodach w domu (zarówno na dole, jak i na górze) umieszczone są bramki i wszyscy domownicy zamykają je zawsze po przejściu.

● W łóżeczku dziecka nie ma dużych zabawek ani innych przedmiotów, po których maluch mógłby się wspiąć na barierkę i wypaść.

● Założone są blokady na nisko położone szafki oraz piekarnik.

● Nie zostawiasz nigdy dziecka na kanapie czy przewijaku bez bacznego nadzoru.

Raczkowanie u dziecka - częste pytania rodziców (FAQ)

Czym raczkowanie różni się od pełzania?

Podczas pełzania brzuch dziecka styka się z podłożem. Przy raczkowaniu jest całkowicie od niej oderwany. Stanowi to podstawową różnicę między tymi dwoma sposobami poruszania się.

Kiedy zgłosić się do specjalisty przy problemach z raczkowaniem?

Zgłoś się do specjalisty, jeśli dziecko, które kończy rok raczkuje w nieprawidłowy sposób, np. porusza się niesymetrycznie lub zauważasz brak koordynacji ruchowej i naprzemienności ruchów. Jest to ważne w szczególności, jeśli niewłaściwe raczkowanie jest jedyną metodą poruszania się malucha przed ukończeniem pierwszego roku życia. Pamiętaj, że warto skonsultować się z lekarzem w jakiejkolwiek sytuacji, gdy masz wątpliwości co do tego, czy dziecko rozwija się prawidłowo.

Raczkowanie u dziecka: podsumowanie

Raczkowanie jest jednym z pierwszych sposobów poruszania się, które może opanować niemowlę. Większość dzieci nabywa tę umiejętność w wieku od 7 do 10 miesięcy. Warto pamiętać jednak, że nie każdy maluch raczkuje. Przemieszczanie się w inny sposób zamiast czworakowania nie musi świadczyć o nieprawidłowym rozwoju motorycznym. W przypadku występowania zauważalnych problemów z poruszaniem się, np. nieopanowanie przez dziecko żadnej umiejętności przemieszczania się w pierwszym roku życia lub brak symetrii w korzystaniu z prawej i lewej strony ciała, warto skonsultować się ze specjalistą.

Źródła:

1. Kretch K. S., Willett S. L., Hsu L.-Y. i wsp. (2022) “Learn the Signs. Act Early.”: Updates and Implications for Physical Therapists, Pediatric Physical Therapy, 34(4): 440-448, dostęp: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10544762/#:~:text=Crawling%20has%20been%20removed%20from%20the%20milestone,highly%20variable%20and%20not%20essential%20for%20development..
2. National Health Service (2022) Baby and toddler safety, dostęp: https://www.nhs.uk/baby/first-aid-and-safety/safety/baby-and-toddler-safety/.
3. National Health Service Baby moves, dostęp: https://www.nhs.uk/start-for-life/baby/baby-moves/.
4. Institute of Health Visiting (2022) Safety in the home - Falls, dostęp: https://ihv.org.uk/for-health-visitors/resources-for-members/resource/ihv-tips-for-parents/managing-minor-illness-and-reducing-accidents/safety-in-the-homefalls/.
5. American Academy of Pediatrics (2021) Movement: Babies 8 to 12 Months, dostęp: https://www.healthychildren.org/English/ages-stages/baby/Pages/Movement-8-to-12-Months.aspx.
6. American Academy of Pediatrics (2022) Baby Walkers: A Dangerous Choice, dostęp: https://www.healthychildren.org/English/safety-prevention/at-home/Pages/baby-walkers-a-dangerous-choice.aspx.