Ssanie kciuka u noworodków i niemowląt - czy to powód do niepokoju?

Ssanie kciuka u niemowlaka - co musisz wiedzieć?

● Ssanie kciuka odpowiada u niemowląt za zaspokajanie potrzeby tzw. ssania nieodżywczego, dającego dziecku stymulację i przynoszącego komfort.

● Jest to nawyk często występujący wśród noworodków i niemowląt. U większości dzieci ustępuje samoistnie w wieku od 2 do 4 lat.

● Ssanie kciuka przez dziecko po 3. roku życia zwiększa prawdopodobieństwo powstawania wad zgryzu i problemów z wymową.

● Podawanie niemowlakowi smoczka może ograniczyć ryzyko późniejszego wystąpienia problemów związanych ze ssaniem kciuka przez starsze dziecko. Jest to nawyk, który u malucha spełnia podobną rolę, a łatwiej go przerwać.

Dlaczego noworodki i niemowlęta ssą kciuk?

Ssanie jest naturalnym odruchem maluchów. Na bardzo wczesnym etapie rozwoju, jeszcze w życiu płodowym, wykształca się on jako przygotowanie do karmienia piersią. Rodzice często zauważają, że maluch ssie kciuk już w wieku noworodkowym. U niektórych dzieci obserwuje się ten nawyk nieco później, choć typowo nadal w pierwszych 3 miesiącach życia. Dla wielu niemowlaków ssanie kciuka staje się czynnością dającą stymulację, a jednocześnie uspokajającą, przynoszącą komfort i poczucie bezpieczeństwa. Niektórym maluchom pomaga ona w zasypianiu. W czasie ząbkowania nawyk może stać się bardziej intensywny, ponieważ bywa on sposobem malucha na radzenie sobie z dyskomfortem i swędzeniem związanym z wyrzynaniem się zębów.

Czy ssanie kciuka przez niemowlaka jest szkodliwe?

Ssanie kciuka przez noworodka czy niemowlaka w większości przypadków nie jest szkodliwe. Negatywne skutki tej czynności mogą wystąpić, jeśli rączki dziecka nie są regularnie myte. Łatwo wtedy o przeniesienie drobnoustrojów do jamy ustnej malucha i zwiększenia prawdopodobieństwa rozwoju infekcji. Kiedy ssanie kciuka przez malucha jest długie i intensywne, czasami prowadzi również do uszkodzeń skóry na paluszku.

Jakie skutki może mieć ssanie kciuka przez starsze dziecko?

Ssania kciuka przez starsze dziecko może stwarzać większe problemy. Wiąże się ono ze zwiększonym prawdopodobieństwem wystąpienia wad zgryzu. Natomiast za zaburzeniami ortodontycznymi często w parze idą problemy z wyraźną mową. Warto więc, by dziecko oduczyło się ssania kciuka jeszcze w okresie wczesnego dzieciństwa, najlepiej przed ukończeniem 3. roku życia.

Czym zastąpić ssanie kciuka u dziecka?

To, czym warto zastąpić ssanie kciuka u dziecka zależy od konkretnej sytuacji. Czasami ta czynność stanowi oznakę, że niemowlę jest głodne - warto wtedy po prostu nakarmić malucha piersią lub przy braku możliwości - butelką. Zdarza się, że ssanie kciuka wynika ze zwiększonego niepokoju u dziecka - może zostać wtedy zastąpione przez noszenie, bujanie, przytulanie, czyli działania, które pozwalają poczuć bliskość z rodzicem i zapewniają komfort w inny sposób. Ssanie kciuka czasami oznacza również, że maluch jest znudzony i potrzebuje stymulacji, którą najlepiej zapewnić przez interakcje opiekuna z niemowlakiem. U dziecka może również występować nawykowe ssanie kciuka, niezwiązane z wymienionymi wcześniej stanami. W takim przypadku najczęściej zastępuje się je korzystaniem ze smoczka.

Ssanie kciuka u niemowląt - częste pytania rodziców (FAQ)

Czy ssanie kciuka przez niemowlaka przez sen jest normalne?

Tak, wiele niemowląt ma naturalny odruch ssania kciuka w czasie snu. Przynosi to maluchom poczucie spokoju i komfortu. Problemem może być utrzymywanie się tego nawyku po 3. roku życia. Z tego powodu wielu rodziców podaje dziecku przed snem smoczka - przyzwyczajenie do jego użytkowania jest łatwiejsze do oduczenia niż nawyk ssania kciuka.

Kiedy dzieci przestają ssać kciuk?

U większości dzieci nawyk ssania kciuka mija samoistnie, gdy są w przedziale wiekowym od 2 do 4 lat. Ssanie kciuka po 3. roku życia powiązane jest ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia problemów ortodontycznych, dlatego zaleca się oduczyć dziecko tego przyzwyczajenia zanim osiągnie 36 miesięcy.

Jak oduczyć niemowlę ssania kciuka?

Prostym sposobem na oduczenie niemowlaka ssania kciuka jest podawanie mu smoczka. Korzystanie z niego również pozwala zaspokoić potrzebę tzw. ssania nieodżywczego. Jednocześnie w późniejszym okresie, po wieku niemowlęcym, nawyk ssania smoczka jest znacznie łatwiejszy do wykorzenienia u dziecka niż ssanie kciuka, ponieważ rodzic ma kontrolę nad tym, kiedy i czy poda maluchowi ten przedmiot. Warto jednocześnie pamiętać, że nie ma konieczności, by już w wieku niemowlęcym oduczać dziecko ssania kciuka. Na tym etapie życia uznaje się to za nieszkodliwe, a przyzwyczajenie u większości maluchów w kolejnych latach ustępuje samoistnie.

Ssanie kciuka czy smoczek - co jest lepsze dla dziecka?

Podawanie dziecku smoczka może być lepszą alternatywą dla ssania kciuka z kilku powodów:

● Zgodnie z aktualną wiedzą naukową, podawanie smoczka na czas snu zmniejsza ryzyko nagłej śmierci łóżeczkowej u niemowlaka.

● U malucha, u którego potrzeba ssania nieodżywczego zaspokajana jest przez smoczek, rodzic ma większą kontrolę nad tym nawykiem. Łatwiej oduczyć dziecko ssania smoczka niż ssania kciuka.

● Przedłużające się do wieku powyżej 3. roku życia przyzwyczajenie do ssania kciuka może wiązać się z większym ryzykiem wystąpienia problemów ortodontycznych w porównaniu do ssania smoczka.

● Smoczek co do zasady jest łatwiejszy do utrzymania w czystości.

Ssanie kciuka u niemowląt: podsumowanie

Ssanie kciuka jest całkowicie normalnym zjawiskiem u noworodków i niemowląt. Uważa się, że ten nawyk nie przynosi poważnych ani długofalowych negatywnych konsekwencji, o ile nie utrzymuje się powyżej 3. roku życia. U wielu dzieci przyzwyczajenie mija samoistnie przed tym czasem.

Źródła:

1. Gutierrez D. S., Carugno P. (2023) Thumb Sucking, National Library of Medicine, StatPearls, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK556112/.
2. British Orthodontic Society (2019) Patient Information Leaflet. Dummy and Thumb Sucking Habits, dostęp: https://bos.org.uk/wp-content/uploads/2022/03/British-Orthodontic-Society-DigitsMarch2019.pdf.
3. American Academy of Pediatrics (2020) Pacifiers and Thumb Sucking, dostęp: https://www.healthychildren.org/English/ages-stages/baby/crying-colic/Pages/Pacifiers-and-Thumb-Sucking.aspx/.
4. Canadian Paediatric Society (2003) Pacifiers (soothers): A user’s guide for parents, Paediatrics & Child Health, 8(8): 520-521, dostęp: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2791560/.
5. American Academy of Pediatric Dentistry (2024) Policy on pacifiers, The Reference Manual of Pediatric Dentistry, Chicago, III: 79-82, dostęp: https://www.aapd.org/globalassets/media/policies_guidelines/p_pacifiers.pdf.