Kaszel u niemowlaka - jak rozpoznać przyczynę i co robić?

Kaszel u niemowlaka - co musisz wiedzieć?

● Najbardziej typową przyczyną kaszlu u niemowlaka są infekcje wirusowe i bakteryjne.

● Kaszel może być wywołany również przez alergie czy refluks żołądkowo-przełykowy.

● W łagodzeniu tego objawu pomagają domowe sposoby, takie jak stosowanie nawilżających kropli do nosa i odciąganie kataru (wydzielina spływająca z jamy nosowej może powodować podrażnienie receptorów kaszlowych), dbanie o nawodnienie organizmu dziecka oraz nawilżanie powietrza.

● Przedłużający się kaszel u dziecka lub kaszel, któremu towarzyszy gorączka, trudności w oddychaniu lub inne niepokojące objawy, to wskazania do konsultacji z pediatrą.

● Leczenie farmakologiczne kaszlu u niemowlaka można stosować wyłącznie po konsultacji lekarskiej.

Przyczyny infekcyjne kaszlu u niemowlaka

Kaszel u niemowlaka zazwyczaj wywołany jest przez zakażenia dróg oddechowych. Wśród infekcji, w których przebiegu pojawia się ten objaw, warto wymienić:

● Przeziębienie. To bardzo częsta przyczyna kaszlu u niemowlaka - zarówno suchego, jak i mokrego. U dziecka występują wtedy zwykle również inne objawy: katar i związane z tym trudności z oddychaniem i karmieniem, płaczliwość oraz stan podgorączkowy (lekko podwyższona temperatura ciała, zwykle poniżej 38,3°C).

● Grypę. Od przeziębienia może odróżnić ją nagłe wystąpienie objawów, wysoka gorączka (powyżej 38,3°C), a także nasilone zmęczenie i senność u malucha. Czasami przy grypie u dzieci mamy również do czynienia z wymiotami i biegunką.

● COVID-19. Główne objawy tej choroby u dzieci to gorączka i kaszel, czasami tzw. kaszel szczekający (inaczej kaszel krtaniowy), czyli uciążliwy, głęboki kaszel związany z wydawaniem dźwięku przypominającego szczekanie psa. Mogą wystąpić również: katar i zatkany nos, zmęczenie, senność, wymioty, biegunka oraz trudności w oddychaniu.

● Podgłośniowe zapalenie krtani, czyli krup. Choroba dotyka typowo niemowlęta i małe dzieci. Głównym objawem jest szczekający kaszel. Występują również podwyższona temperatura ciała oraz katar. Mogą pojawić się trudności w oddychaniu. Podczas wdechu dziecka często słyszalny jest wysoki, chrapliwy dźwięk. Objawy zwykle ulegają nasileniu w nocy.

● Krztusiec. Infekcja na początku daje objawy przypominające przeziębienie, a po 1-2 tygodniach przechodzi w fazę ciężkich dolegliwości, przede wszystkim w postaci napadów nasilonego, duszącego kaszlu. Mogą mu towarzyszyć poważne trudności w oddychaniu, często przebiegające z sinieniem skóry lub krótką przerwą w oddychaniu (bezdechem). Napady kaszlu czasami zakończone są charakterystycznym dla krztuśca pianiem lub wymiotami.

● Zapalenie oskrzeli. Choroba dość często rozwija się u dzieci w wieku poniżej 2 lat. Początek przypomina przeziębienie, z czasem stan malucha ulega pogorszeniu. Kaszel u niemowlaka staje się nasilony, czasami pojawiają się trudności w oddychaniu (dziecko zaczyna oddychać szybciej, słyszalny jest świszczący oddech).

● Zapalenie płuc. Do objawów poza kaszlem zalicza się gorączkę, dreszcze, problemy z oddychaniem (przyspieszony, świszczący oddech, widoczny wysiłek przy oddychaniu), a także apatię i trudności w karmieniu dziecka.

Przyczyny nieinfekcyjne kaszlu u niemowlaka

Czasami kaszel u niemowlaka spowodowany jest przez inne zaburzenia, niezwiązane z infekcjami:

● Alergie, w tym alergie na pokarm (np. białka mleka krowiego). Poza kaszlem występują również inne objawy. Mogą pojawić się: katar, zmiany skórne (np. pokrzywka lub wysypka rumieniowo-grudkowa), dolegliwości trawienne (wymioty, biegunka), łzawienie i swędzenie oczu, trudności w oddychaniu.

● Refluks żołądkowo-przełykowy. Choroba może wiązać się z występowaniem przewlekłego kaszlu u niemowlaka. Głównym objawem refluksu żołądkowo-przełykowego u maluchów jest nasilone ulewanie pokarmu. Warto pamiętać, że cofanie się niewielkiej ilości treści żołądka do jamy ustnej uznaje się zwykle za fizjologiczne u niemowląt. Dodatkowe objawy, w tym nasilony kaszel, a także niepokój, rozdrażnienie podczas jedzenia, czy nieprawidłowe przyrosty masy ciała, mogą świadczyć o występowaniu zaburzeń wymagających terapii, np. zagęszczania podawanego pokarmu.

● Zanieczyszczenia powietrza, np. dymem tytoniowym, kurzem. Mogą one podrażniać drogi oddechowe dziecka, prowadząc do kaszlu, w tym kaszlu występującego przewlekle.

● Ciało obce w drogach oddechowych. Objawia się zwykle napadem krztuszenia się i kaszlu oraz trudnościami w oddychaniu, które czasami prowadzą do sinicy skóry. Oddech dziecka może również stawać się świszczący.

Co pomaga na kaszel u niemowlaka? Domowe sposoby

Wśród domowych sposobów na łagodzenie kaszlu u niemowlaka warto wymienić:

● Nawilżanie jamy nosowej dziecka przy wykorzystaniu kropli do nosa.

● Regularne odciąganie kataru przy użyciu aspiratora. Gromadzenie się wydzieliny i spływanie jej z jamy nosowej do gardła może powodować kaszel. Ponadto utrudnia oddychanie, a także karmienie (a więc zwiększa ryzyko odwodnienia u dziecka).

● Nawilżanie powietrza w pomieszczeniach, w których przebywa niemowlę. Zadbanie o to, by powietrze w pokoju nie było zbyt suche pomaga w rozrzedzaniu wydzieliny w drogach oddechowych, co ma znaczenie dla jej łatwiejszego i zarazem efektywnego usuwania.

● Zadbanie o nawodnienie organizmu niemowlaka przez częste karmienie piersią (lub regularne podawanie mleka modyfikowanego w przypadku dzieci karmionych mieszanką). Jeśli maluch jest po 6. miesiącu i zaczął przyjmować już płyny inne niż mleko, warto podawać mu dodatkowo wodę w otwartym kubeczku lub bidonie ze słomką.

● Przeciwdziałanie narażeniu na zanieczyszczenia powietrza, takie jak dym tytoniowy. Mogą one nasilać kaszel u maluchów, których układ oddechowy jest szczególnie wrażliwy na obecność szkodliwych substancji. W przypadku mieszkania w okolicy, w której mamy do czynienia ze smogiem, warto rozważyć korzystanie z oczyszczacza powietrza.

Czy zgłosić się do lekarza z niemowlakiem, który kaszle?

Jeśli u niemowlaka występuje kaszel, zaleca się zgłosić z nim do lekarza. Pediatra oceni, jaka może być przyczyna tej dolegliwości i zaproponuje dostosowaną do sytuacji terapię. Pilne uzyskanie pomocy medycznej jest wskazane szczególnie w przypadkach, gdy:

● U niemowlaka poniżej 3 miesiąca życia występuje gorączka (temperatura ciała powyżej 38,3°C),

● U dziecka zauważalne są widoczne trudności w oddychaniu,

● Podejrzewasz, że dziecko mogło zadławić się ciałem obcym,

● U malucha występują objawy odwodnienia, takie jak mniejsza ilość mokrych pieluch, zapadnięte ciemiączko, płacz bez łez, wysuszenie błon śluzowych.

Czy można farmakologicznie leczyć kaszel u niemowlaka?

Nie należy podawać niemowlętom żadnych leków na kaszel bez recepty. Lekarze często również w miarę możliwości unikają przepisywania środków farmakologicznych łagodzących ten objaw dzieciom, które nie skończyły jeszcze pierwszego roku życia. W przypadku uporczywego, suchego kaszlu u niemowląt po 2 miesiącu życia można wykorzystać butamirat. Często wykorzystywany wśród dzieci lek na kaszel mokry - bromheksynę (substancję, która rozrzedza wydzielinę i ułatwia jej odkrztuszanie), stosuje się dopiero, gdy maluch skończy 2 lata. Jeśli u niemowlaka razem z kaszlem występują gorączka i widoczny dyskomfort, lekarz zaleca zwykle stosowanie leków, takich jak paracetamol, w celu łagodzenia dolegliwości. W przypadku rozpoznanej przez pediatrę infekcji bakteryjnej, wskazane może być przyjmowanie antybiotyków, które skracają czas trwania choroby i okres występowania towarzyszących jej objawów.

Kaszel u niemowlaka - częste pytania rodziców (FAQ)

Czym może być spowodowany kaszel u niemowlaka bez gorączki?

Kaszel bez gorączki często ma przyczyny nieinfekcyjne, np. alergię, narażenie na zanieczyszczenia powietrza, czy refluks żołądkowo-przełykowy. Bywa spowodowany również chorobami dróg oddechowych o łagodnym przebiegu, np. podczas przeziębienia u dziecka może występować katar i kaszel przy prawidłowej lub tylko lekko podwyższonej temperaturze ciała. W przypadku wątpliwości co do przyczyny kataru u malucha warto skonsultować się z lekarzem.

Jak odróżnić suchy i mokry kaszel u niemowlaka?

Kaszel mokry inaczej nazywamy produktywnym i rozpoznajemy go po tym, że u niemowlaka słyszymy odrywanie się oraz próby odkrztuszenia wydzieliny zalegającej w drogach oddechowych. Kaszel suchy, czyli nieproduktywny, charakteryzuje się natomiast tym, że nie towarzyszy mu odkrztuszanie wydzieliny.

Jaka może być przyczyna sporadycznego kaszlu u niemowlaka?

Przyczyną sporadycznie pojawiającego się kaszlu u niemowlaka w dłuższym okresie (np. kilku miesięcy) mogą być m.in. alergia, zanieczyszczenia powietrza, refluks żołądkowo-przełykowy lub zwiększona produkcja śliny (np. związana z ząbkowaniem). Czasami mamy do czynienia również z kaszlem poinfekcyjnym, który pojawia się w postaci sporadycznych napadów. W przypadku wątpliwości co do przyczyny kaszlu u niemowlaka należy zgłosić się do lekarza.

Jak radzić sobie z kaszlem u niemowlaka w nocy?

Kaszel u dziecka często ulega nasileniu w nocy. Metody radzenia sobie z tym problemem są takie same niezależnie od pory dnia. Nawilżanie powietrza i odciąganie kataru może ułatwić oddychanie i pomóc dziecku spać. Zmiana pozycji, w której układamy malucha w łóżeczku (np. podwyższanie górnej części materaca) jest przeciwwskazana u niemowląt z uwagi na wynikający z tego wzrost ryzyka nagłej śmierci łóżeczkowej.

Czy nadmiar śliny u niemowlaka może powodować kaszel?

Tak, nadmiar śliny może powodować pojawianie się kaszlu u niemowlaka. To zjawisko obserwuje się często m.in. w okresie, gdy maluch ząbkuje.

Czy można stosować miód na kaszel u niemowlaka?

Podawanie miodu to skuteczny sposób na kaszel, jednak nie należy go stosować wśród dzieci przed ukończeniem pierwszego roku życia. Ich organizm jest szczególnie wrażliwy na toksynę botulinową, która może znajdować się w miodzie, a wśród niemowląt potencjalnie prowadzi do zagrażającego życiu zatrucia.

Kaszel u niemowlaka: podsumowanie

Kaszel u niemowlaka często spowodowany jest przez ostrą infekcję dróg oddechowych. Czasami wynika z przewlekłych zaburzeń, np. alergii czy refluksu żołądkowo-przełykowego. Można próbować łagodzić kaszel domowymi sposobami, jednak nie zastąpi to konsultacji z lekarzem. Ważne, by specjalista ocenił, czy dziecko nie wymaga wdrożenia konkretnej terapii ukierunkowanej na zwalczanie przyczyny dolegliwości.

Źródła:

1. Schmitt B. Cough (0-12 Months), American Academy of Pediatrics, dostęp: https://www.healthychildren.org/English/tips-tools/symptom-checker/Pages/symptomviewer.aspx?symptom=Cough+(0-12+Months).
2. Consolini D. M. (2025) Cough in Children, Merck Manual Consumer Version, dostęp: https://www.merckmanuals.com/home/children-s-health-issues/symptoms-in-infants-and-children/cough-in-children.
3. American Academy of Pediatrics (2022) Coughs and Colds: Medicines or Home Remedies?, dostęp: https://www.healthychildren.org/English/health-issues/conditions/chest-lungs/Pages/Coughs-and-Colds-Medicines-or-Home-Remedies.aspx.
4. American Academy of Pediatrics (2024) Cough & Cold Survival Kit: Symptom Relief Essentials for Families, dostęp: https://www.healthychildren.org/English/health-issues/conditions/chest-lungs/Pages/cough-and-cold-survival-kit-top-symptom-relief-essentials-for-families.aspx.