Odczuwanie duszności jest powszechną dolegliwością związaną z ciążą. Według dostępnych danych w tym okresie dotyka 60-70% zdrowych kobiet. Sporadycznie zdarza się, że nasilone duszności w ciąży pojawiają się jako objaw choroby układu sercowo-naczyniowego lub oddechowego. W artykule podpowiadamy, jak sobie radzić z tymi częstymi dolegliwościami, jeśli są one elementem ciąży o prawidłowym przebiegu i wyjaśniamy, jak rozpoznać, kiedy u podłoża leżą poważniejsze zaburzenia w stanie zdrowia.
Co znajdziesz w tym artykule:
Czy duszności w ciąży są normalnym zjawiskiem?
Duszności są objawem polegającym na obecności subiektywnego poczucia braku powietrza lub trudności w oddychaniu.
Odczuwanie duszności w czasie ciąży w zdecydowanej większości przypadków uznaje się za związane z normalną adaptację organizmu kobiety do fizjologicznych zmian zachodzących w tym okresie. Relatywnie rzadko zdarza się, żeby u podłoża pojawiających się po raz pierwszy po zajściu w ciążę duszności leżały poważniejsze problemy zdrowotne.
Warto jednak wiedzieć, jakie są potencjalne przyczyny chorobowe duszności w ciąży i jak rozpoznać stan, w którym ten objaw może wymagać pogłębionej diagnostyki.
Przyczyny duszności w ciąży
Fizjologiczne przyczyny duszności w ciąży obejmują m.in. zmiany hormonalne, a także anatomiczne, związane z uciskiem macicy na mięśnie oddechowe. Przyczyny patologiczne są związane z zaostrzeniem chorób, które występowały już przed ciążą lub z zaburzeniami pojawiającymi się dopiero w trakcie jej trwania.
Ciąża stanowi czynnik ryzyka wielu chorób, które mogą przebiegać z odczuwaniem duszności, dlatego – mimo powszechności występowania tego objawu z przyczyn fizjologicznych, należy być czujnym i nie bagatelizować dolegliwości (szczególnie, gdy objawy są nasilone lub szybko narastają).
Fizjologiczne przyczyny duszności w ciąży
Już od I trymestru układ krążenia i układ oddechowy kobiety podlegają adaptacjom, które mogą powodować odczuwanie duszności. Za wiele z nich od początku ciąży odpowiadają zmiany hormonalne. Na różne sposoby modyfikują one funkcjonowanie organizmu, by mógł przystosować się do nowych potrzeb związanych z rozwojem dziecka.
Wśród fizjologicznych zmian, które przyczyniają się do odczuwania duszności w ciąży wymienia się:
- Zwiększone zapotrzebowanie na tlen, związane z koniecznością pokrywania potrzeb dziecka na ten składnik i większą intensywnością procesów metabolicznych w organizmie kobiety,
- Zwiększoną wrażliwość ośrodka oddechowego i receptorów obwodowych, które regulują odczuwanie potrzeby wzięcia oddechu (jest ona pobudzana przede wszystkim przez wzrost stężenia dwutlenku węgla we krwi),
- Na późniejszym etapie ciąży, w szczególności w 3. trymestrze - uciskanie powiększającej się macicy na przeponę, która jest jednym z ważnych mięśni oddechowych, Uniesienie przepony o 4-5 cm powoduje zmiany w przepływie powietrza przez drogi oddechowe szczególnie odczuwane w pozycji leżącej.
- Zwiększenie masy ciała i obniżenie wydolności fizycznej.
Patologiczne przyczyny duszności w ciąży
Duszności w ciąży rzadziej spowodowane są stanami patologicznymi. Jeśli u podłoża leżą choroby, najczęściej dotyczą zaburzeń funkcji układu oddechowego i sercowo-naczyniowego. Do możliwych nieprawidłowości stanowiących przyczynę duszności u kobiety ciężarnej należą m.in.:
- Zaostrzenie występującej przed ciążą astmy,
- Zatorowość płucna – poważny stan, w którym zwykle pojawiają się dodatkowe objawy w postaci bólu w klatce piersiowej oraz krwioplucia,
- Niedokrwistość,
- Choroba refluksowa przełyku – duszności typowo powiązane są z występowaniem zgagi, często również chrypki,
- Arytmia – zaburzenia rytmu serca,
- Zawał serca,
- Rozwarstwienie aorty,
- Kardiomiopatia połogowa – choroba związana z występowaniem objawów niewydolności serca nie wcześniej niż w ostatnim miesiącu ciąży,
- Infekcja dróg oddechowych,
- Stan przedrzucawkowy lub rzucawka.
Duszności w ciąży – co robić?
Oto kilka sposobów, które mogą pomóc ci lepiej radzić sobie z dusznościami pojawiającymi się w czasie ciąży:
- Podczas leżenia układaj się na lewym boku lub w pozycji, w której głowa i górna część pleców są wyższej niż reszta ciała, np. podpierając je poduszkami.
- Dbaj o prawidłową postawę ciała, bez garbienia się. Pozwala to nabierać pełniejszy oddech.
- Nie rezygnuj z aktywności fizycznej, o ile duszności nie są bardzo nasilone i nie ma ku temu przeciwwskazań lekarskich. Pamiętaj natomiast, żeby wybierać jej łagodne formy i zawsze dostosowywać intensywność do swoich możliwości. To całkowicie normalne, że w czasie ciąży mierzysz się nowymi z ograniczeniami związanymi z kondycją fizyczną i konieczne jest, by się do tego dopasować. Jednocześnie, kontynuowanie podejmowania wysiłku pomoże ci dbać o wydolność i ograniczyć jej spadek w kolejnych miesiącach ciąży, co z kolei pozwoli w pewnym stopniu zapobiegać dusznościom odczuwanym przy aktywności związanej z codziennymi czynnościami.
- Wypróbuj techniki relaksacyjne, w tym ćwiczenia oddechowe. Opanowanie ich pomoże nie tylko lepiej radzić sobie z dusznościami w ciąży, ale przyda się także w czasie porodu. Możesz nauczyć się tych metod m.in. w ramach zajęć w szkole rodzenia.
Powyższe metody powinny pomóc przynajmniej częściowo złagodzić odczuwane duszności, jeśli wynikają one z przyczyn fizjologicznych.
Duszności w ciąży w nocy
Zaburzenia snu są kolejną z dolegliwości, z którymi mierzy się wiele kobiet ciężarnych. Jedną z przyczyn ich wystąpienia stanowią trudności w normalnym oddychaniu związane z nieżytem nosa wywołanym przez działanie hormonów. Skutki tego stanu odczuwane są silniej w pozycji leżącej. Mogą one mieć postać obturacyjnego bezdechu sennego, który objawia się w szczególności chrapaniem, sapaniem, przerwami w oddychaniu oraz przebudzeniami ze snu z uczuciem duszności i związanym z tym niepokojem.
Do metod postępowania przy obturacyjnym bezdechu sennym u ciężarnych należą przede wszystkim kontrola i utrzymywanie prawidłowych przyrostów masy ciała w ciąży, a także zachowywanie odpowiedniej pozycji przy leżeniu - na boku lub alternatywnie z uniesioną głową i górną częścią pleców.
Kiedy zgłosić się do lekarza przy występowaniu duszności w czasie ciąży?
Istnieje sytuacje, w których duszności w ciąży wymagają pilnej konsultacji lekarskiej, ponieważ związane z nimi cechy wskazują na przyczynę niezwiązaną z normalną, fizjologiczną adaptacją organizmu. Należą do nich:
- Nagły początek odczuwania duszności,
- Bardzo silna duszność,
- Wysoki puls w połączeniu z dusznościami (bez uchwytnej przyczyny, niewystępujący w czasie lub bezpośrednio po wzmożonej aktywności, np. wchodzeniu po schodach),
- Obecność dodatkowych objawów w postaci świszczącego oddechu, kołatania serca, kaszlu, dreszczów, gorączki, krwioplucia,
- Odczuwanie bólu przy oddychaniu,
- Niebieskawe zabarwienie warg i palców dłoni lub stóp.
Odczuwanie duszności w czasie ciąży jest bardzo częstym zjawiskiem. Na ogół wynika z adaptacji organizmu i nie wiąże się z niedoborem tlenu, który mógłby stanowić zagrożenie dla zdrowia matki lub dziecka. Po porodzie dolegliwości powinny w takim przypadku bardzo szybko ustąpić. W czasie ciąży warto jednak zachować czujność i niezwłocznie zgłosić się do lekarza, gdy pojawią się wymienione wyżej objawy (relatywnie rzadkich u ciężarnych) zaburzeń ze strony układu sercowo-naczyniowego i/lub układu oddechowego.
Źródła:
- Lee S.-Y., Chien D.-K., Huang C.-H. i wsp. (2017) Dyspnea in pregnancy, Taiwansese Journal of Obstetrics and Gynecology, 56(4): 432-436, dostęp: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1028455917301262.
- Hegewald M., Crapo R. (2011) Respiratory Physiology in Pregnancy, Clinics in Chest Medicine, 31(1): 1-13, dostęp: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0272523110001322?via%3Dihub.
- Goland S., Perelman S., Asalih N. i wsp. (2015) Shortness of Breath in Pregnancy: Could a Cardiac Factor be Involved?, Clinical Cardiology, 38(10): 598-603, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6490843/.
- Balserak B. I. (2015) Sleep disordered breathing in pregnancy, Breathe, 11(4): 268-277, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4818216/.