W czasie ciąży momenty rozkojarzenia, braku koncentracji i zapominania o ważnych rzeczach zaczęły ci się przydarzać znacznie częściej niż wcześniej? Nie jesteś w tym sama. Występowanie podobnych objawów zgłasza od 50 do 80% kobiet spodziewających się dziecka. Opisywane w ten sposób zjawisko określa się jako mommy brain lub pregnezję. Bywa uciążliwe, ale wiele wskazuje na to, że ma związek ze zmianami w mózgu, które mogą pomagać rodzicom w pełnieniu ich nowej roli.
Co znajdziesz w tym artykule:
Czym jest mommy brain, czyli pregnezja?
Mommy brain, inaczej nazywane także baby brain, a w języku polskim pregnezją lub amnezją ciążową, to zjawisko zmian poznawczych zachodzących wśród kobiet w ciąży oraz we wczesnym okresie po urodzeniu dziecka, polegających przede wszystkim na doświadczaniu zaburzeń pamięci i trudności w koncentracji uwagi.
Biorąc pod uwagę subiektywną ocenę kobiet szacuje się, że pregnezja występuje nawet u 80% ciężarnych. Wśród naukowców temat faktycznego istnienia amnezji ciążowej budzi jednak kontrowersje. Wynikają one głównie z mieszanych wyników różnych badań oceniających funkcje poznawcze i pamięć kobiet oczekujących dziecka i mam świeżo po porodzie. Nie pozwalają one jednoznacznie stwierdzić, że deficyty w tym zakresie zdarzają się u nich istotnie częściej niż w grupach kontrolnych (kobiet w podobnym wieku, które nie są w ciąży ani nie rodziły w ostatnich latach).
Wielu badaczy przyznaje jednak, że to, czego wiele obecnych i przyszłych mam doświadcza w realnych sytuacjach życiowych czasami trudno ocenić i zweryfikować za pomocą obiektywnych testów naukowych.
Zjawiska mommy brain w środowisku naukowym nie klasyfikuje się jako oficjalnego zaburzenia ani jednostki chorobowej. W przypadku, gdy nie towarzyszą im inne objawy mogące świadczyć o poważniejszym problemie zdrowotnym na ogół uznaje się, że pregnezja nie wymaga pogłębionej diagnostyki ani leczenia.
Jak objawia się mommy brain?
Przyszła lub świeżo upieczona mama odczuwająca zjawisko mommy brain zgłasza przede wszystkim objawy, które można określić jako roztargnienie i rozkojarzenie. Często zdarza jej się:
- Zapominanie o czynnościach, które wcześniej planowała wykonać (np. wejście do pokoju i trudności w przypomnieniu sobie w jakim celu tu przyszła albo niepamiętanie o ważnych zaplanowanych wcześniej na dany czas wydarzeniach),
- Trudności w koncentracji na określonym zadaniu, często za sprawą natłoku niezwiązanych z nim myśli,
- Zapominanie słów czy wyrażeń, których chce użyć,
- Problemy z koordynacją ruchową.
Zjawisko mommy brain może pojawiać się już w I trymestrze ciąży, a objawy ustępują zwykle w ciągu kilku miesięcy po urodzeniu dziecka.
Przyczyny baby brain
Wysnuto wiele hipotez odnośnie przyczyn pregnezji. Obecnie uważa się, że zjawisko może powstawać w związku z oddziaływaniem kombinacji przynajmniej kilku czynników.
Mózg ciążowy, czyli zmiany w mózgu jako przyczyna pregnezji
Dużo mówi się o neuroplastyczności mózgu, czyli o tym, że budująca ten organ tkanka nerwowa ma zdolność do tworzenia nowych połączeń i ich reorganizacji. Daje to m.in. możliwość adaptacji związanej z reagowaniem na doświadczenia oraz przystosowaniem do nowych okoliczności.
Na podstawie badań można stwierdzić, że mózg kobiet w ciąży ulega wielu zmianom strukturalnym wynikającym z neuroplastyczności i mającym znaczenie w kontekście przygotowania do nowej życiowej roli. W tym okresie rozwijają się m.in. obszary mózgu odpowiedzialne za regulację emocji, empatię oraz przetwarzanie i nadawanie znaczenia bodźcom wzrokowym i słuchowym (co ma znaczenie np. w rozpoznawaniu potrzeb niemowlaka).
Dzieje się to jednak kosztem połączeń nerwowych w innych strukturach m.in. hipokampie, czyli części mózgu odpowiadającej za pamięć długotrwałą i przestrzenną. Może to tłumaczyć trudności przyszłej mamy w przypomnieniu sobie imienia znajomego z przeszłości czy tytułu obejrzanego kilka dni temu filmu, a także w pamiętaniu zarówno o wcześniej zaplanowanych wydarzeniach jak i o tym, gdzie umieściła przedmiot, którego teraz potrzebuje.
Uważa się, że bardzo ważną rolę w opisanych przemianach strukturalnych mózgu pełnią czynniki hormonalne, prowadzące do zmian w zakresie obszaru uwagi, motywacji i podejmowanych zachowań w czasie ciąży i w okresie niedługo po porodzie.
Zaburzenia snu a pregnezja
Kolejnym ważnym czynnikiem przyczyniającym się do występowania zjawiska baby brain jest niedostateczna ilość snu i wynikające z tego zmęczenie. Zaburzenia snu stanowią bardzo powszechne zjawisko wśród kobiet w ciąży, które może być związane m.in. z nagromadzeniem emocji oraz niektórymi dolegliwościami. Ilość godzin przesypianych w pierwszych miesiącach po narodzeniu dziecka u wielu kobiet jeszcze bardziej spada. Wiadomo natomiast, że brak wystarczającej ilości snu powoduje spadek zdolności do koncentracji uwagi oraz problemy z pamięcią.
Jak sobie radzić z amnezją ciążową?
Mówiąc o radzeniu sobie ze zjawiskiem mommy brain warto na początku zaznaczyć, że tego rodzaju zmiany są typowym elementem ciąży, odczuwanym przez zdecydowaną większość kobiet – i zaakceptować, że błędy i pomyłki wynikające z rozkojarzenia czy problemów z pamięcią mogą zdarzać się częściej w tym okresie oraz niedługo po urodzeniu dziecka.
Oczywiście nie oznacza to, że nie warto podejmować działań i organizować swojego życia tak, żeby sytuacje, gdy zapominamy o czymś ważnym przydarzały się rzadziej.
Radzenie sobie ze zjawiskiem mommy brain powinno być łatwiejsze dzięki poniższym sposobom:
- Zapisuj ważne rzeczy, twórz dla siebie notatki, ustawiaj przypomnienia. Utrwalaj na papierze lub w wersji elektronicznej informacje, które przydadzą ci się później już w momencie, kiedy o nich pomyślisz lub o nich usłyszysz. Ustawiaj w telefonie alarmy, które przypomną ci o zaplanowanych wydarzeniach – nawet jeśli w momencie ich planowania wydaje ci się oczywiste, że będziesz o nich później pamiętać.
- Zadbaj o odpowiednią ilość snu. Nie zawsze jest to łatwe, często dolegliwości związane z ciążą utrudniają też sen odpowiedniej jakości. Miej jednak na uwadze, żeby w miarę możliwości stworzyć odpowiednie warunki do zaśnięcia i dać sobie czas na wystarczającą ilość odpoczynku w nocy.
- Jeśli masz problem z zapominaniem, gdzie odłożyłaś ważne przedmioty, np. portfel czy klucze - znajdź dla nich jedno miejsce i spróbuj wyrobić w sobie nawyk, by zawsze je tam odkładać.
- Podobnie w przypadku czynności, o których częstym wykonywaniu chcesz lub musisz pamiętać (a zdarza ci się zapominać) – jeśli jest to możliwe, ustal określony dzień tygodnia lub godzinę w ciągu dnia, kiedy zawsze będziesz się tym zajmować.
- Praktykuj uważność oraz stosuj techniki relaksacyjne – w celu poprawy funkcjonowania uwagi
- Podejmuj regularną, umiarkowanie intensywną aktywność fizyczną – wpływa ona pozytywnie na jakość snu, nastrój oraz funkcjonowanie poznawcze
Pregnezja nie oznacza, że mózg w ciąży pracuje gorzej. Chodzi raczej o to, że inne funkcje narządu w tym szczególnym czasie mają wyższy priorytet. Zachodzące w czasie ciąży zmiany – chociaż czasami wiążą się z uciążliwymi konsekwencjami – w ostatecznym rozrachunku mogą sprawiać, że jesteś lepiej przygotowana do swojej roli jako rodzica.
Źródła:
- Orchard E. R., Rutherford H. J. V., Holmes A. J. i wsp. (2023) Matrescence: Lifetime Impact of Motherhood on Cognition and the Brain, Trends in Cognitive Sciences, 27(3): 302-326, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9957969/.
- Ouellette S. J., Hampson E. (2019) Memory and affective changes during the antepartum: A narrative review and integrative hypothesis, Journal of Clinical and Experimental Neuropsychology, 41(1): 87-107, dostęp: https://doi.org/10.1080/13803395.2018.1485881.
- McCormack C., Callaghan B. L., Pawluski J. L. (2023) It’s Time To Rebrand “Mommy Brain, JAMA neurology, 80: dostęp: https://www.researchgate.net/publication/368306667_It's_Time_to_Rebrand_Mommy_Brain.
- Wong P. F., D’Cruz R., Hare A. (2022) Sleep disorders in pregnancy, Breathe, 18(2): 229994, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9584587/.