Badania w 3 trymestrze - jakie wykonać?

Jakie badania wykonać w 3. trymestrze ciąży?

Ciąża jest szczególnym czasem, w którym bardzo ważne jest częste, regularne monitorowanie stanu zdrowia, zarówno kobiety, jak i rozwijającego się płodu.

Trymestr 3. rozpoczyna się od 28. tygodnia ciąży i trwa aż do porodu. W tym okresie, podobnie jak w poprzednich trymestrach, niemal co miesiąc przeprowadza się podstawowe badania – morfologię krwi i badanie ogólne moczu. Ponadto wykonywane są kolejne obowiązkowe USG ciążowe, które umożliwiają m.in. na powtórną ocenę budowy ciała płodu, a także określenie jego położenia.

Ważny w tym okresie jest także regularny pomiar ciśnienia tętniczego krwi, pozwalający stwierdzić (lub wykluczyć) nadciśnienie ciążowe. Może ono być związane m.in. ze stanem przedrzucawkowym, czyli zaburzeń w niektórych przypadkach stanowiących wskazanie do wcześniejszej indukcji porodu.

W 3. trymestrze zalecanych jest także wiele dodatkowych badań diagnostycznych, umożliwiających wykrycie nieprawidłowości, które w przypadku braku leczenia mogłyby negatywnie wpłynąć na rozwój dziecka, a także zdrowie mamy. Wśród nich można wymienić m.in. badania krwi w kierunku wybranych chorób zakaźnych przenoszonych drogą wertykalną (czyli z matki na dziecko - w czasie ciąży, porodu lub przy karmieniu piersią).

Przyjrzyjmy się teraz dokładnie temu, jakie badania i kiedy należy wykonać na poszczególnych etapach 3. trymestru ciąży.

Badania w 3. trymestrze ciąży – tygodnie 27-32

Do badań, które powinny być wykonane w ostatnim tygodniu 2. trymestru ciąży lub na początku 3 trymestru należą:

• Badanie ogólne,
• Pomiar ciśnienia tętniczego krwi,
• Pomiar masy ciała,
• Morfologia krwi,
• Badanie ogólne moczu,
• Przeciwciała anty-D u kobiet Rh (–),
• Badanie ultrasonograficzne (USG) – na tym etapie badanie ma na celu przede wszystkim ocenę wzrastania płodu, przeprowadzane jest między 28. i 32. tygodniem ciąży,
• Ocena czynności serca płodu.

Badania w 3. trymestrze ciąży – tygodnie 33-37

W tygodniach od 33. do 37. powinny zostać wykonane następujące badania:

• Badanie ogólne,
• Badanie położnicze,
• Ocena wymiarów miednicy,
• Badanie gruczołów sutkowych,
• Pomiar masy ciała,
• Pomiar ciśnienia tętniczego krwi,
• Badania krwi: morfologia, badanie antygenu HBs (wykrycie zakażeń wywołujących wirusowe zapalenie wątroby), badanie HIV; dodatkowo w grupie kobiet ze zwiększonym ryzykiem zakażenia: badanie VDRL (w kierunku kiły) i HCV (związane z wirusowym zapaleniem wątroby typu C),
• Badanie ogólne moczu,
• Posiew z pochwy i odbytu w kierunku paciorkowców B-hemolizujących – przeprowadzane między 35. i 37. tygodniem ciąży,
• Ocena czynności serca płodu,
• Ocena ruchów płodu,
• Ocena ryzyka i nasilenia objawów depresji (najczęściej na podstawie wywiadu z pacjentką i/lub kwestionariusza).

Badania w 3. trymestrze ciąży – tygodnie 38 i 39

W 38. i 39. tygodniu ciąży standardowo wykonuje się ponownie badanie ogólne oraz podstawowe testy laboratoryjne, czyli morfologię krwi i badanie ogólne moczu. Oprócz tego zaleca się przeprowadzenie jeszcze raz:

• Badania ogólnego,
• Pomiaru ciśnienia tętniczego krwi,
• Pomiaru masy ciała,
• Badania położniczego,
• Oceny ruchów płodu,
• Oceny czynności serca płodu.

Badania w 3. trymestrze ciąży – po 40. tygodniu

Niezwłocznie po terminie porodu należy przeprowadzić kolejne badanie ultrasonograficzne i ocenić ułożenie płodu, szacunkowa masę ciałą, objętość wód płoodowych i położenie łożyska. Dodatkowo niezbędne jest wykonanie kardiotokografii (badania KTG) pozwalającej ocenić czynność serca płodu. Ponownie trzeba wykonać:

• Badanie ogólne,
• Pomiar ciśnienia tętniczego krwi,
• Pomiar masy ciała,
• Badanie położnicze,
• Ocenę ruchów płodu.

Przy prawidłowym wyniku kardiotokografii i badania ultrasonograficznego oraz przy prawidłowym odczuwaniu ruchów płodu, planuje się kolejne badanie za 7 dni, z ponownym KTG i USG. W trakcie tej wizyty ustala się datę hospitalizacji, wybierając termin, który umożliwi poród przed końcem 42. tygodnia.

Powyższa lista badań stanowi zalecany standard opieki nad kobietą w ciąży o przebiegu prawidłowym. Postępowanie w kontekście diagnostyki może znacznie różnić się od opisanego niektórych sytuacjach, np. gdy wykryte zostaną określone zaburzenia w rozwoju płodu lub u pacjentki występuje choroba mogąca istotnie wpływać na przebieg ciąży. Lekarz prowadzący może poinformować o potrzebie przeprowadzenia dodatkowych badań istotnych z punktu widzenia zdrowia matki i jej dziecka.

Źródła:

1. Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej (2023) Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 9 czerwca 2023 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej, dostęp: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20230001324.
2. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne (2005) Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie opieki okołoporodowej w ciąży o prawidłowym przebiegu, dostęp: http://www.femmed.com.pl/wp-content/uploads/2013/02/rekomendacjaopiekaprzedporodowa.pdf.
3. Sieroszewski P., Haus O., Zimmer M. i wsp. (2022) Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników oraz Polskiego Towarzystwa Genetyki Człowieka dotyczące badań przesiewowych oraz diagnostycznych badań genetycznych wykonywanych w okresie prenatalnym, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 7(1): 20-33, dostęp: https://www.ptgin.pl/artykul/rekomendacje-polskiego-towarzystwa-ginekologow-i-poloznikow-oraz-polskiego-towarzystwa.
4. Borowski D., Pietryga M., Basta P. i wsp. (2020) Rekomendacje Sekcji Ultrasonografii Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w zakresie przesiewowej diagnostyki ultrasonograficznej w ciąży o przebiegu prawidłowym – 2020 rok, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 5(2): 63-75, dostęp: https://journals.viamedica.pl/ginekologia_perinatologia_prakt.