Nietrzymanie moczu w ciąży – jak sobie poradzić?

Nietrzymanie moczu w ciąży – na czym polega?

Nietrzymanie moczu polega na niezależnym od woli wycieku moczu przez cewkę moczową. Choć problem ten nie wiąże się bezpośrednio z ryzykiem dla zdrowia, może w dużym stopniu wpływać na codzienną jakość życia, m.in. zmniejszając chęć uczestniczenia w wydarzeniach towarzyskich oraz powodując ograniczenie wykonywanej aktywności fizycznej. Czasami prowadzi też do pojawienia się dodatkowych dolegliwości, np. zaburzeń snu i związanego z tym wyższego poziomu zmęczenia.

Istnieje kilka różnych typów nietrzymania moczu:

• Wysiłkowe nietrzymanie moczu – popuszczanie moczu pojawia się w trakcie aktywności fizycznej (nawet o lekkim stopniu intensywności, np. przy chodzeniu, jeździe na rowerze) czy podczas kaszlu, kichania, śmiania się, wymiotów, czyli czynności powodujących wzrost ciśnienia w jamie brzusznej,
• Naglące nietrzymanie moczu – towarzyszy mu zespół pęcherza nadrektywnego, czyli częstomocz dzienny i/lub nocny związany z odczuwaniem naglącego parcia, którego nie udaje się powstrzymać,
• Mieszane nietrzymanie moczu – stanowi połączenie powyższych dwóch typów (w wyniku wzrostu ciśnienia w jamie brzusznej w czasie wysiłku fizycznego pojawia się nietrzymanie moczu, a dodatkowo obserwuje się epizody naglącego parcia, po którym następuje mimowolny wyciek moczu),
• Ciągłe nietrzymanie moczu – związane jest z brakiem możliwości utrzymywania moczu i stałym lub bardzo częstym jego wyciekiem,
• Nietrzymanie moczu z przepełnienia – wyciek moczu wynika z niepełnego opróżniania pęcherza moczowego przy oddawaniu moczu; tego rodzaju zaburzenia są częstsze u mężczyzn (zwykle w tej grupie przyczynę stanowi przerost prostaty), ale mogą pojawić się również u kobiet wskutek opóźniania pójścia do toalety

Ciąża jest jednym z najważniejszych czynników zwiększających ryzyko pojawienia się problemu z nietrzymaniem moczu. Najczęściej dotyka on kobiety w III trymestrze, choć u wielu pojawia się już wcześniej. Wśród ciężarnych typowo mamy do czynienia z wysiłkowym nietrzymaniem moczu.

Przyczyny nietrzymania moczu w ciąży

Zmiany anatomiczne i hormonalne stanowią główne przyczyny pojawienia się problemu z nietrzymaniem moczu w czasie ciąży.

Macica jest narządem zlokalizowanym za pęcherzem moczowym. Jej rozmiar zwiększa się wraz ze wzrostem znajdującego się wewnątrz płodu i z czasem zaczyna wywierać nacisk na pęcherz. Związane są z tym zarówno objawy częstomoczu, czyli częste odczuwanie parcie na pęcherz moczowy (uciskany pęcherz może zmieścić mniej płynu bez „informowania” mózgu o potrzebie pójścia do toalety), jak i nietrzymanie moczu.

Ponadto obecność rosnącego płodu w jamie brzusznej i wpływ hormonów produkowanych w większej ilości w czasie ciąży mają wpływ na mięśnie dna miednicy, które są potrzebne do kontroli oddawania moczu. W ciąży stają się one mocniej obciążone (ze względu na masę płodu), a jednocześnie bardziej elastyczne (wpływają na to czynniki hormonalne). Skutkiem jest osłabienie tej grupy mięśni i trudności w utrzymywaniu moczu.

Niektóre dodatkowe czynniki mogą zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia problemów z nietrzymaniem moczu u kobiet ciężarnych:

• Nadwaga lub otyłość,
• Przebyty wcześniej poród siłami natury,
• Przebycie infekcji dróg moczowych,
• Przewlekłe zaparcia,
• Palenie papierosów,
• Cukrzyca.

Czy problem z nietrzymaniem moczu ustąpi po porodzie?

Występowanie nietrzymania moczu jest częstsze u kobiet w zaawansowanej ciąży niż u kobiet po porodzie. Przypadłość może samoistnie ustąpić, kiedy po urodzeniu dziecka ograniczony zostanie wpływ hormonów oraz obciążenie związane z uciskiem wywieranym przez rosnący płód.

Jednocześnie trzeba zaznaczyć, że przebycie porodu (a konkretnie urodzenie dziecka siłami natury) jest kolejnym z czynników, które zwiększają prawdopodobieństwo pojawienia się problemu z mimowolnym wyciekaniem moczu. Urodzenie dziecka o dużej masie ciała (powyżej 4 kg), porody z komplikacjami, użycie kleszczy porodowych, a także nacięcie lub pęknięcie krocza często prowadzą do występowania nietrzymania moczu.

Warto zaznaczyć, że poród droga cięcia cesarskiego nie zabezpiecza przed pojawieniem się lub utrzymywaniem się nietrzymania moczu po porodzie.

Wśród kobiet, które nie były w ciąży i nie rodziły, mniejszy odsetek z nich ma problem z nietrzymaniem moczu. Pojawienie się tej przypadłości w czasie ciąży nie stanowi jednak bezpośrednio oznaki, że będzie ona dalej występować po urodzeniu dziecka.

Nietrzymanie moczu w ciąży – co zrobić?

Kilka bezpiecznych do zastosowania w czasie ciąży metod może pomóc uporać się z problemem nietrzymania moczu.

Ćwiczenia na mięśnie dna miednicy

Regularny trening mięśni dna miednicy, inaczej nazywanych mięśniami Kegla, uznaje się za podstawową i najbardziej skuteczną spośród nieinwazyjnych metod leczenia nietrzymania moczu. Bardzo pomocne może być skorzystanie z pomocy fizjoterapeuty (najlepiej specjalizującego się w uroginekologii). Taka konsultacja ma na celu pokazanie praktyczne, , jak prawidłowo wykonywać odpowiednie w tym przypadku ćwiczenia.

Nie rezygnuj jednak z treningu mięśni dna miednicy, jeśli nie masz możliwości uzyskania indywidualnej pomocy specjalisty z tego zakresu. Wykonywania tych ćwiczeń jesteś w stanie nauczyć się również w warunkach domowych, wiele z nich jest prostych i nie wymaga żadnego sprzętu.

Jednym z często zalecanych ćwiczeń są świadome skurcze i rozkurcze mięśni Kegla w pozycji siedzącej lub leżącej. Jak je wykonywać?

Po pierwsze, pamiętaj, żeby w niedługim czasie przed rozpoczęciem opróżnić pęcherz (nie powinnaś czuć parcia na mocz). Nigdy nie ćwicz mięśni w poniższy sposób w czasie korzystania z toalety.

Kiedy przyjmiesz wygodną pozycję, zrób wdech i jednocześnie napnij mięśnie dna miednicy, jakbyś chciała powstrzymać oddawanie moczu. Chodzi o to, żeby podciągać mięśnie do góry i lekko do tyłu. Nie napinaj przy tym nóg ani pośladków. Na wydechu rozluźnij całkowicie mięśnie.

Często zalecana jest zmiana tempa wykonywania tego ćwiczenia w czasie sesji. Na początku wykonuj je wolno. Jeśli jesteś w stanie, utrzymuj napięcie dłużej (przez około 8-10 sekund), po czym zrób wydech o naturalnej dla ciebie długości, rozluźniając mięśnie dna miednicy.

Następnie zwiększ tempo ćwiczenia, wykonując szybkie rytmiczne powtórzenia. Nadal pamiętaj jednak, żeby rozluźniać mięśnie przed każdym skurczem.

Zrób każdą z wersji ćwiczenia po około 10 razy w czasie treningu. Jeśli wykonanie na raz tylu powtórzeń sprawia ci problem, zacznij od mniejszej ilości i stopniowo ją zwiększaj. Taki zestaw ćwiczeń zaleca się robić co najmniej 3 razy dziennie.

Trening mięśni dna miednicy przynosi wiele dodatkowych korzyści dla kobiety w ciąży, m.in. w postaci możliwości skrócenia czasu porodu, zmniejszenia ryzyka niektórych powikłań związanych z porodem siłami natury (np. pęknięcia krocza), a także redukcji prawdopodobieństwo występowania nietrzymania moczu po ciąży.

Zapobieganie zaparciom

Oprócz treningu mięśni Kegla, warto również zadbać o prawidłowy rytm wypróżnień. Częste parcie na stolec w przebiegu zaparć może skutkować osłabieniem mięśni dna miednicy, które w dużym stopniu odpowiedzialna są za nietrzymanie moczu.

Jeśli zmagasz się z tym problemem, staraj się przede wszystkim spożywać dużo produktów bogatych w błonnik pokarmowy oraz dbać o odpowiedni poziom nawodnienia organizmu (unikanie picia płynów ze względu na nietrzymanie moczu długoterminowo może nasilić problem).

Inne metody postępowania przy nietrzymaniu moczu w ciąży

Oprócz tego warto dodatkowo wykorzystać jeszcze inne sposoby, które pomagają radzić sobie z nietrzymaniem moczu:

• Unikaj picia napojów moczopędnych, takich jak kawa, herbata czy niektóre napary ziołowe,
• Jeśli zauważasz u siebie objawy infekcji intymnej (np. ból i pieczenie przy oddawaniu moczu, upławy, nieprzyjemny zapach moczu) zgłoś się niezwłocznie do lekarza – nieleczone zakażenia zwiększają prawdopodobieństwo nietrzymania moczu,
• Dbaj o prawidłowe przyrosty masy ciała w czasie ciąży,
• Jeśli palisz papierosy, nietrzymanie moczu jest kolejnym z powodów, dla których warto postarać się zrezygnować z tego nałogu. Zmniejszysz dzięki temu częstość epizodów kaszlu, który predysponuje do nietrzymania moczu.

W przypadku nasilonego problemu z nietrzymaniem moczu, którego nie udaje się wyeliminować przy wykorzystaniu treningów mięśni dna miednicy i zmian stylu życia, lekarz może zaproponować leczenie operacyjne lub farmakologiczne. Tych metod typowo nie stosuje się w czasie ciąży, a dopiero w sytuacji, gdy problem nietrzymania moczu występuje nadal po porodzie.

Źródła:

1. Wang X., Jin Y., Xu P. i wsp. (2022) Urinary incontinence in pregnant women and its impact on health-related quality of life, Health and Quality of Life Outcomes, 20:13, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8781026/.
2. National Health Service (2023) Urinary incontinence, dostęp: https://www.nhs.uk/conditions/urinary-incontinence/.
3. National Institutes of Health (2021) Bladder Control Problems (Urinary Incontinence), dostęp: https://www.niddk.nih.gov/health-information/urologic-diseases/bladder-control-problems/all-content.
4. Sangsawang B., Sangsawang N. (2013) Stress urinary incontinence in pregnant women: a review of prevalence, pathophysiology, and treatment, International Urogynecology Journal, 24(6): 901-912, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3671107/.
5. Dębiński P., Niezgoda T. (2014) Klasyfikacja nietrzymania moczu i sposoby leczenia, Przegląd Urologiczny, 5(87): 42, dostęp: https://www.researchgate.net/publication/281934214_Klasyfikacja_nietrzymania_moczu_i_sposoby_leczenia.