Wysypka pokarmowa u dziecka - jak wygląda i jak można wyleczyć?

Alergia pokarmowa u dziecka a wysypka

Alergia pokarmowa jest nieprawidłową, nadmierną reakcją organizmu na określone białko występujące w produkcie spożywczym. U dzieci rozpoznaje się ją bardzo często. Szacuje się, że aż 6% maluchów doświadcza reakcji alergicznej na żywność w ciągu pierwszych 3 lat życia.

Niemal każdy produkt spożywczy może wywołać uczulenie, ale najczęściej obserwuje się je po spożyciu mleka, jaj i orzeszków ziemnych. Do innych typowych alergenów pokarmowych zalicza się:

• Ryby,
• Owoce morza,
• Orzechy i nasiona,
• Soję,
• Pszenicę.

Objawy alergii pokarmowej często pojawiają się od razu po spożyciu uczulającego produktu. Czasami mamy jednak do czynienia z opóźnioną reakcją alergiczną. Symptomy zaczynają być zauważalne wtedy nawet w czasie do 3 dni od kontaktu z alergenem, co utrudnia powiązanie zjedzenia określonego rodzaju żywności z występującymi dolegliwościami.

U osoby uczulonej układ odpornościowy odpowiada na kontakt z danym alergenem aktywacją wielu rodzajów komórek. Ich działanie skutkuje rozwojem reakcji zapalnej, która może obejmować różne układy organizmu, przede wszystkim skórę, układ oddechowy i układ pokarmowy.

Pojawiająca się na skórze dziecka wysypka jest jednym z głównych objawów reakcji alergicznej na pokarm. Warto wiedzieć, jak rozpoznać zmiany skórne, za które może odpowiadać spożycie alergenu przez osobę uczuloną.

Jak wygląda wysypka pokarmowa u dziecka?

Wysypka w przebiegu alergii pokarmowej typowo ma postać pokrzywki. Charakteryzuje się ona występowaniem wypukłych, czerwonych lub białych, swędzących bąbli, które mogą mieć zróżnicowany kształt i wielkość. Bledną przy nacisku. W dużej mierze przypominają bąble powstające po dotknięciu pokrzywy (stąd nazwa) lub ukąszeniu owadów, np. komarów.

Czasami pokrzywka pokarmowa u dziecka obejmuje tylko jedną okolicę ciała, ale często zajmuje rozległy obszar na skórze. Zazwyczaj zmiany pojawiają się w ciągu kilku godzin od spożycia alergenu. Mogą mieć charakter wędrujący – znikać w jednych miejscach i pojawiać się w innych. Zwykle przestają być widoczne po kilku dniach.

W kontekście wysypki alergicznej należy wspomnieć również o zmianach skórnych pojawiających się w przebiegu atopowego zapalenia skóry (AZS), czyli innej choroby związanej z nadwrażliwością układu odpornościowego, która bardzo często towarzyszy alergii pokarmowej - rozpoznaje się ją u około 40% uczulonych dzieci.

Spożycie pokarmów, na które maluch ma alergię może prowadzić do nasilenia objawów AZS. W takiej sytuacji typowo pojawiające się zmiany skórne mają postać licznych zaczerwienionych miejsc z grudkami. U niemowląt obejmują najczęściej obszar policzków, tułowia, rączek i nóżek. Skóra staje się swędząca, często także wygląda na przesuszoną.

Inne objawy alergii pokarmowej u dziecka

Jeśli dziecko ma wysypkę związaną z alergią na pokarm, z dużym prawdopodobieństwem występują u niego również inne dolegliwości wynikające z uczulenia.

Mogą one obejmować m.in.:

• Objawy ze strony układu pokarmowego – wymioty, ulewanie, biegunkę, ból brzucha, niskie przyrosty masy ciała związane z problemami z przyswajaniem składników pokarmowych, obrzęk jamy ustnej i gardła,
• Objawy ze strony układu oddechowego, przede wszystkim świszczący oddech, kaszel, kichanie, wodnisty katar, trudności w oddychaniu.

Co zrobić, gdy u dziecka pojawia się wysypka pokarmowa?

Jeżeli wysypka i inne objawy alergii pokarmowej pojawiają się w pierwszych miesiącach życia u niemowlaka karmionego wyłącznie mlekiem mamy lub mlekiem modyfikowanym, podejrzewamy u niego przede wszystkim alergię na białka mleka krowiego. Jeśli kobieta spożywa nabiał, mogą one być zawarte w jej mleku. Znajdują się również w składzie zdecydowanej większości mieszanek mlecznych.

Jeśli symptomy są zauważane po raz pierwszy u starszego, np. 6- czy 8-miesięcznego niemowlaka czy małego dziecka, którego dieta jest rozszerzana o produkty stałe, warto szukać przyczyny wśród wprowadzonych w ostatnim czasie produktów.

Niezależnie od wieku dziecka i podejrzewanych przez rodzica powodów pojawienia się wysypki, zalecana jest wizyta u pediatry. Odpowiednia diagnostyka pozwoli rozpoznać źródło problemu. Jeśli faktycznie jest nią alergia pokarmowa, lekarz pomoże dostosować dietę tak, by nie obejmowała produktu, na który dziecko jest uczulone.

W przypadku, gdy wysypka pokarmowa u niemowlaka czy rocznego dziecka karmionego naturalnie jest związana z alergią na białka mleka krowiego, dieta eliminacyjna wprowadzana jest zarówno u malucha, jak i u mamy. U dziecka karmionego mlekiem modyfikowanym dotychczasowo spożywaną mieszankę zastępuje się mlekiem modyfikowanym o znacznym stopniu hydrolizy białek (a w przypadku ciężkiej postaci alergii – mieszankami aminokwasowymi). Preparaty oznaczone HA – hypoalergiczne zawierają częściowo zhydrolizowane białka mleka i możemy je stosować tylko w profilaktyce – w przypadku wystąpienia objawów alergii nie są już wystarczające.

Jeśli dziecko ma rozpoznaną alergię na jeden (lub kilka) z pokarmów uzupełniających, podstawowym sposobem leczenia jest dieta wykluczająca dany produkt (lub produkty) z jadłospisu dziecka. U malucha z alergią, szczególnie przy ciężkich postaciach, konieczne będzie bardzo ostrożne postępowanie przy wyborze oraz przygotowywaniu produktów i posiłków, by nie dochodziło do przypadkowego kontaktu z alergenem.

Warto pamiętać, że niepotrzebna eliminacja z diety wielu produktów spożywczych czy całej grupy żywności (np. nabiału) w przypadku podejrzenia alergii i brak zastąpienia ich odpowiednikami o podobnej wartości odżywczej może zwiększać ryzyko niedoborów pokarmowych. Dlatego ważne jest, żeby z pomocą lekarza potwierdzić (lub wykluczyć) występowanie alergii. Pozwala to uniknąć sytuacji, gdy produkty eliminowane są z jadłospisu niepotrzebnie, a w przypadku rozpoznania – pomaga odpowiednio zaplanować dietę eliminacyjną.

Lekarz może dodatkowo przepisać dziecku z alergią leki antyhistaminowe łagodzące objawy. Dzięki nim zmiany skórne powstałe po kontakcie z alergenem ustąpią znacznie szybciej. W celu zredukowania stanu zapalnego i swędzenia, pediatrzy zalecają również w niektórych przypadkach miejscowe stosowanie kortykosteroidów, np. w postaci maści lub kremu.

Wysypka pokarmowa – jak pielęgnować skórę dziecka?

Istotnym aspektem jest również odpowiednia pielęgnacja skóry dziecka objętej wysypką, szczególnie w sytuacji, gdy u malucha występują objawy atopowego zapalenia skóry.

W takim przypadku należy wybierać dla dziecka kosmetyki hipoalergiczne, bez substancji zapachowych. Ważne, by myć je w lekko ciepłej, a nie gorącej wodzie i ograniczyć czas kąpieli do 5-10 minut. Pamiętaj, by nie szorować skóry, tylko delikatnie ją przemywać. Po kąpieli osusz skórę dziecka i zaaplikuj na nią preparat emolientowy. Stosowanie tego typu środka nawilżającego co najmniej 2-3 razy dziennie powinno pomóc w odbudowie bariery ochronnej skóry.

O dobór zalecanych kosmetyków do pielęgnacji skóry z wysypką można również zapytać lekarza.

Wysypka u dziecka – o czym jeszcze może świadczyć?

Warto pamiętać, że nie każda wysypka u dziecka stanowi oznakę alergii pokarmowej – ani innej reakcji nadwrażliwości na kontakt z określonym alergenem. Wśród innych, niealergicznych przyczyny zmian skórnych u dziecka można wymienić choroby związane z infekcjami, takie jak:

• Choroba dłoni, stóp i jamy ustnej (schorzenie wywołane przez infekcję wirusową, potocznie nazywane „bostonką”) – powoduje owrzodzenia jamy ustnej oraz bolesną wysypkę obejmującą przede wszystkim ręce i stopy,
• Ospa wietrzna – wysypka ma postać małych, swędzących plamek, które z czasem zmieniają się w pęcherze i strupy,
• Szkarlatyna – powoduje różową lub czerwoną wysypkę, która w dotyku jest bardzo szorstka, przypomina papier ścierny, towarzyszy jej zapalenie migdałków
• Rumień nagły popularnie zwany gorączka trzydniową – choroba wirusowa w przebiegu której po 2-4 dniach gorączki na skórze pojawia się drobnoplamista, bladoróżowa wysypka – głównie na tułowiu, samoistnie znikająca w ciągu kilku dni;
• Rumień zakaźny – choroba wirusowa z charakterystyczną wysypką rumieniową, początkowo pojawiającą się na twarzy – w kształcie motyla, następnie na ramionach, udach, tułowiu; wysypka może się nasilać pod wpływem bodźców termicznych – kąpiel, nasłonecznienie
• Wysypki związane z uszkodzeniem naczyń lub zaburzeniami krzepnięcia – wybroczyny nie znikające pod wpływem uciśnięcia skóry ( w przeciwieństwie do opisywanych powyżej wysypek). Takie zmiany skórne pojawiają się w przebiegu skaz krwotocznych - płytkowych, osoczowych, naczyniowych, a także w przebiegu uogólnionego zakażenia – sepsy np. w inwazyjnej chorobie meningokokowej

Wysypka u dziecka może też być związana z:

• Występowaniem potówek, powstających na skutek przegrzania i nadmiernego pocenia się,
• Pieluszkowym zapaleniem skóry – wysypka na pupie dziecka,
• Trądzikiem niemowlęcym.
• Rumieniem noworodkowym

Wysypka jest częstym objawem wśród dzieci, w szczególności niemowląt, których skóra charakteryzuje się dużą wrażliwością. Ten objaw ma wiele możliwych przyczyn. Duża część z nich nie stanowi powodu do większego niepokoju, choć obecność wysypki nie powinna też być bagatelizowana.

Uzyskanie pomocy medycznej dla dziecka jest ważne w szczególności, gdy wysypce towarzyszy gorączka. To połączenie objawów może świadczyć o ostrej chorobie infekcyjnej. Kontakt z pediatrą jest też wskazany zawsze w sytuacji, gdy wysypka nie ustępuje w ciągu kilku dni oraz w przypadku podejrzenia, że została ona spowodowana reakcją alergiczną na pokarm.

Źródła:

1. Lopez C. M., Yarrarapu S. N., Mendez M. D. (2023) Food Allergies, National Library of Medicine, StatPearls, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482187/.
2. Devdas J. M., Mckie C., Fox A. i wsp. (2017) Food Allergy in Children: An Overview, Indian Journal of Pediatrics, 85: 369-374, dostęp: https://link.springer.com/article/10.1007/s12098-017-2535-6.
3. Kanani A., Schellenberg R., Warrington R. (2011) Urticaria and angioedema, Allergy, Asthma & Clinical Immunology, 7(1): S9, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3245442/.
4. National Health Service (2023) Food Allergy, dostęp: https://www.nhs.uk/conditions/food-allergy/.
5. National Health Service (2021) Rashes in babies and children, dostęp: https://www.nhs.uk/conditions/rashes-babies-and-children/.
6. American Academy of Dermatology Association How to treat eczema in babies, dostęp: https://www.aad.org/public/diseases/eczema/childhood/treating/treat-babies.