Zaparcia, biegunka, refluks – najczęstsze problemy układu pokarmowego u dwulatka

Zaparcia u 2-latka

Zaparcia typowo rozpoznaje się, jeśli u dziecka wypróżnienia występują z niską częstotliwością (2 razy w tygodniu lub rzadziej), a kupka jest twarda i sucha. Przy zatwardzeniu stolec może mieć także dużą średnicę i objętość, a wypróżnienie często staje się dla malucha bolesne.

Przyczyny zaparć u 2-latka

U małych dzieci moment, kiedy rozpoczyna się problem z zaparciami, często pokrywa się z okresem odpieluchowywania. Dziecko może w tym czasie zacząć odczuwać stres przed wypróżnieniem (szczególnie – choć nie tylko - jeśli rodzic wywiera na malucha presję, np. złoszcząc się, jeśli odpieluchowywanie nie idzie po jego myśli). Obawa przed oddawaniem stolca powoduje często, że maluch zaczyna go wstrzymywać. W konsekwencji, kupka staje się twarda i ma dużą objętość, a wypróżnianie wiąże się z odczuwaniem bólu. To jeszcze nasila tendencję dziecka do wstrzymywania oddawania stolca i pogłębia problem.

Inne możliwe przyczyny zaparć u 2-latka to m.in.:

• Wstrzymywanie stolca z powodu doświadczeń z bólem przy wypróżnianiu, odczuwanym z różnych przyczyn (np. wysypki w okolicy odbytu),
• Dieta uboga w błonnik pokarmowy,
• Zbyt niska ilość spożywanych płynów,
• Niektóre choroby – zaparcia mogą być wywołane m.in. przez alergię na białka mleka krowiego i celiakię.

Leczenie zaparć u 2-latka

Jeśli 2-letnie dziecko nie może zrobić kupy lub ma przewlekły problem z nieprawidłowym rytmem wypróżnień, podstawowym sposobem postępowania jest zastosowanie środków farmakologicznych. Pozwalają one rozmiękczać masy kałowe, ułatwiają ewakuację stolca i ograniczają dolegliwości bólowe (a przez to także redukują obawy malucha związane z dyskomfortem podczas wypróżniania). Typowo przy zaparciach u dzieci wykorzystuje się leki podawane doustnie, takie jak makrogole. W niektórych przypadkach stosuje się zamiast nich czopki doodbytnicze lub wlewki doodbytnicze.

Znaczenie w leczeniu zaparć u 2-latka mogą mieć również zmiany w diecie, przede wszystkim:

• Zwiększenie ilości produktów bogatych w błonnik pokarmowy, w szczególności owoców i warzyw, a także uwzględnienie w diecie produktów z pełnego ziarna, np. kaszek owsianych lub wielozbożowych. Można podawać także w niewielkiej ilości orzechy i nasiona w bezpiecznej dla małego dziecka postaci, np. zmielonej.
• Jednoczesne zadbanie o wystarczającą podaż płynów. Podstawowe zapotrzebowanie na wodę dla 2-letniego dziecka wynosi 1250 ml, czyli 5 szklanek – włączając w to wodę pochodzącą z mleka i innych produktów żywnościowych. Zapotrzebowanie na płyny może wzrastać np. w czasie upałów, przy infekcji przebiegającej z gorączką oraz podczas intensywnej aktywności fizycznej malucha.

Leczenie zaparć u 2-latka powinno odbywać się pod kontrolą pediatry lub gastroenterologa.

Biegunka u 2-latka

Biegunka jest objawem polegającym na częstym oddawaniu luźnego lub wodnistego stolca, typowo powyżej 3 razy na dobę. Może mieć charakter ostry (jeśli dolegliwości trwają do 2 tygodni), podostry (w przypadku utrzymywania się biegunki od 2 do 4 tygodni) lub przewlekły (jeśli objawy obserwuje się przez czas powyżej 4 tygodni).

Przyczyny biegunki u 2-latka

Najczęstszą przyczyną występowania biegunki u 2-latka jest ostry nieżyt żołądkowo-jelitowy spowodowany przez wirusy lub bakterie (rzadziej przez pasożyty). Drobnoustroje wywołujące tę dolegliwość mogą być rozsiewane przez zakażoną osobę lub zostać spożyte wraz ze skażoną wodą, a także nieświeżą lub niewłaściwie przygotowaną żywnością (np. niedogotowanym mięsem). Przy ostrym nieżycie żołądkowo-jelitowym, biegunce często towarzyszą wymioty, bóle brzucha, gorączka.

Do innych możliwych przyczyn biegunki u dziecka zalicza się:

• Alergię pokarmową,
• Czynniki dietetyczne, np. spożywanie nadmiernej ilości soków lub innych napojów bogatych w cukry,
• Skutki uboczne stosowania niektórych leków, np. antybiotyków,
• Celiakię (może wiązać się z przewlekłym występowaniem biegunki),
• Nieswoiste choroby zapalne jelit,
• Nietolerancję laktozy (rzadko zdarza się ona u dzieci w wieku poniżej 5 lat).

Co robić, gdy 2-latek ma biegunkę?

Występowanie rozwolnienia u 2-latka wymaga przede wszystkim zadbania o to, by dziecko otrzymywało wystarczającą ilość płynów – trzeba pokryć straty związane z oddawaniem wodnistych stolców. W przypadku łagodnej biegunki, maluchowi możemy podawać po prostu wodę. Natomiast jeśli dolegliwości mają duży stopień nasilenia i towarzyszą im także gorączka i/lub wymioty, warto rozważyć zastosowanie dostępnych w aptekach doustnych płynów nawadniających (ORS), które zawierają glukozę oraz elektrolity.

Należy pamiętać, że odwodnienie u dziecka może mieć groźne konsekwencje. Do alarmujących objawów należą w tym przypadku w szczególności nasilone zmęczenie i brak energii, senność, apatia, rozdrażnienie oraz bardzo mała ilość oddawanego moczu. Są to symptomy ciężkiego odwodnienia, które może wymagać interwencji medycznej (dożylnego podania płynów).

W leczeniu biegunki u dziecka czasami stosuje się probiotyki, które mogą skracać czas występowania objawów. Zapytaj lekarza o dobór preparatu zawierającego szczepy bakterii o udokumentowanym działaniu.

Jeśli chodzi o dietę przy biegunce – podstawową zasadą jest kierowanie się apetytem dziecka. Przyjmowanie pokarmów stałych w czasie krótkotrwałych objawów biegunkowych nie stanowi konieczności. Niezmuszanie dziecka do jedzenia ma znaczenie szczególnie, gdy występują także wymioty. Jeśli maluch ma apetyt i chce spożywać pokarmy stałe, warto podawać mu posiłki oparte o produkty lekkostrawne, takie jak:

• Kleik ryżowy lub gotowany ryż, kaszka manna, kaszka kukurydziana, jasne pieczywo,
• Gotowane chude mięso, ryby i jaja,
• Lekkostrawne warzywa (np. dynia, marchew, ziemniak, batat, cukinia, burak, szpinak, korzeń pietruszki) w postaci gotowanej,
• Lekkostrawne owoce (takie jak jagody, jabłka, banany, brzoskwinie, morele) w formie gotowanej, bez skórek i pestek, np. w postaci musów (banany można podawać na surowo),
• Mleko mamy lub mleko modyfikowane, jeśli dziecko na tym etapie życia je spożywa,
• Fermentowane produkty mleczne, czyli jogurty, maślanki, kefiry (o ile są dobrze tolerowane),
• Olej rzepakowy, oliwa z oliwek, masło – uwzględniane w posiłkach tylko w niewielkiej ilości, najlepiej niepoddawane obróbce termicznej (dodawane na koniec przygotowywania potrawy).

Weź pod uwagę, że biegunkę może nasilać podawanie:

• Pełnoziarnistych produktów zbożowych,
• Surowych warzyw i owoców,
• Soków owocowych i innych napojów bogatych w cukry,
• Potraw i przekąsek o wysokiej zawartości tłuszczu.

Warto pamiętać, że przewlekła biegunka u dziecka jest objawem, który wymaga diagnostyki. Przedłużające się objawy mogą prowadzić do obniżonego wchłaniania składników pokarmowych z żywności, a w konsekwencji do zaburzeń rozwoju fizycznego malucha.

Refluks żołądkowo-przełykowy u 2-latka

Refluks żołądkowo-przełykowy jest zaburzeniem polegającym na cofaniu się treści żołądkowej w górę, do przełyku. U noworodków i niemowląt często mamy do czynienia z fizjologicznym refluksem, który wynika z niedojrzałości przewodu pokarmowego i mija zazwyczaj przed ukończeniem 1. roku życia. Jeśli refluks występuje przewlekle i nie ustępuje w 2. roku życia lub zaczyna pojawiać się regularnie dopiero u malucha w wieku 1-2 lat, wymaga diagnostyki lekarskiej.

Do objawów związanych z refluksem u małego dziecka należą przede wszystkim ból w klatce piersiowej, ból nadbrzusza, wymioty, kaszel oraz zgaga (czyli uczucie pieczenia za mostkiem).

Przyczyny refluksu żołądkowo-przełykowego u 2-latka

Refluks żołądkowo-przełykowy u 2-latka jest spowodowany typowo przez nieprawidłowe funkcjonowanie dolnego zwieracza przełyku, który pełni główną rolę w zapobieganiu cofaniu się kwaśnej treści pokarmowej z żołądka. Do występowania tej dolegliwości mogą przyczynić się:

• Przyjmowanie przez dziecko pozycji leżącej po spożyciu posiłku,
• Nadmierne spożycie żywności (duża objętość pojedynczych posiłków),
• Spożywanie przez dziecko produktów ciężkostrawnych, pikantnych, kwaśnych,
• Alergia pokarmowa, przede wszystkim alergia na białka mleka krowiego,
• Narażenie na dym nikotynowy,
• Niektóre choroby płuc – w szczególności astma.

Leczenie refluksu żołądkowo-przełykowego u 2-latka

Jeśli refluks u 2-letniego dziecka pojawia się sporadycznie i nie ma dużego stopnia nasilenia, jest duże prawdopodobieństwo, że w eliminacji objawów i zapobieganiu ich nawrotom pomogą modyfikacje w diecie:

• Regularne podawanie dziecku około 5 posiłków dziennie (pozwala to unikać uczucia nasilonego głodu i spowodowanego tym nadmiernego spożywania jedzenia podczas jednego posiłku),
• Podawanie ostatniego posiłku nie później niż 2-3 godziny przed pójściem dziecka spać,
• Unikanie podawania dziecku żywności tłustej, smażonej oraz czekolady, produktów o wysokiej kwasowości (przetworów i sosów z octem, musztardy, owoców cytrusowych, pomidorów, ketchupu i innych przetworów pomidorowych – przy braku dobrej tolerancji), a także ostrych przypraw, mięty i napojów gazowanych (w tym wody gazowanej).

Częste pojawianie się tej dolegliwości u dziecka może świadczyć o występowaniu choroby refluksowej przełyku, która wymaga podjęcia leczenia. Poza zmianami dietetycznymi w tym przypadku często zaleca się również włączenie farmakoterapii. Leczenie poprzedza diagnostyka, która może także wskazać przyczyny wymagające innego podejścia, np. jeśli objawy są związane z alergią na białka mleka krowiego, powinny ustąpić po eliminacji z diety produktów zawierających ten składnik.

Pamiętaj, by zawsze konsultować się z lekarzem w przypadku występowania jakichkolwiek niepokojących Cię objawów zaburzeń funkcjonowania przewodu pokarmowego u 2-latka. Choć dolegliwości tego rodzaju u maluchów zdarzają się często i zwykle samoistnie ustępują w niedługim czasie, w niektórych sytuacjach ocena objawów przez lekarza i wdrożenie zaproponowanej przez specjalistę terapii może mieć duże znaczenie dla poprawy stanu zdrowia dziecka.

Źródła:

1. Benninga M. A., Nurko S., Faure C. i wsp. (2016) Childhood Functional Gastrointestinal Disorders: Neonate/Toddler, Gastroenterology, 150: 1443-1455, dostęp: https://www.gastrojournal.org/action/showPdf?pii=S0016-5085%2816%2900182-7.
2. Waterham M., Kaufman J., Gibb S. (2017) Childhood constipation, Australian Family Physician, 46,12, dostęp: https://www.racgp.org.au/afp/2017/december/childhood-constipation.
3. National Health Service (2023) Constipation in children, dostęp: https://www.nhs.uk/conditions/baby/health/constipation-in-children/.
4. American Academy of Pediatrics (2024) Constipation in Children, dostęp: https://www.healthychildren.org/English/health-issues/conditions/abdominal/Pages/constipation.aspx.
5. Consolini D. M. (2024) Constipation in Children, MSD Manual Professional Version, dostęp: https://www.msdmanuals.com/professional/pediatrics/symptoms-in-infants-and-children/constipation-in-children.
6. Rychlik, E., Stoś, K., Woźniak, A. (red.) (2024) Normy żywienia dla populacji Polski, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Instytut Badawczy, dostęp: https://ncez.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2025/02/Normy-zywienia-dla-populacji-Polski-1-1.pdf.
7. American Academy of Pediatrics (2021) Diarrhea in Children: What Parents Need to Know, dostęp: https://www.healthychildren.org/English/health-issues/conditions/abdominal/Pages/Diarrhea.aspx?_gl=1*19xda41*_ga*MTE3Nzk3Mzc5Ni4xNzQ2NjkwODA3*_ga_FD9D3XZVQQ*czE3NTIxMzM1MTAkbzEzJGcwJHQxNzUyMTMzNTEwJGo2MCRsMCRoMA.
8. Consolini D. M., Pekarsky A. R. (2025) Diarrhea in Children, MSD Manual Professional Version, dostęp: https://www.msdmanuals.com/professional/pediatrics/symptoms-in-infants-and-children/diarrhea-in-children#Pathophysiology_v1083474.
9. Belkind – Gerson J. (2023) Gastroesophageal Reflux in Children, MSD Manual Consumer Version, dostęp: https://www.msdmanuals.com/home/children-s-health-issues/gastrointestinal-disorders-in-children/gastroesophageal-reflux-in-children.
10. Porto A. (2024) Gastroesophageal Reflux (GER) & Gastroesophageal Reflux Disease (GERD), American Academy of Pediatrics, dostęp: https://www.healthychildren.org/English/health-issues/conditions/abdominal/Pages/GERD-Reflux.aspx?_gl=1*jqi2g2*_ga*MTE3Nzk3Mzc5Ni4xNzQ2NjkwODA3*_ga_FD9D3XZVQQ*czE3NTIxNDEwMDAkbzE0JGcwJHQxNzUyMTQxMDAwJGo2MCRsMCRoMA.
11. Czerwionka-Szaflarska M., Romańczuk B. (2010) Choroba refluksowa przełyku u dzieci i młodzieży, Forum Medycyny Rodzinnej, 4(1): 26-31, dostęp: https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/view/10103.
12. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej (2023) Choroba refluksowa przełyku – zalecenia i jadłospis, dostęp: https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/choroba-refluksowa-przelyku-zalecenia-i-jadlospis/.