Dziecko nie chce jeść – przyczyny i sposoby na poprawę apetytu

Dziecko nie chce jeść – przyczyny braku apetytu

Apetyt dzieci charakteryzuje się dużą zmiennością, a szczególnie jest ona zauważalna w wieku od około 2 do 6 lat. Jest normalnym zjawiskiem, że maluch jednego dnia je duże porcje posiłków, innego niemal nie tknie niektórych z podawanych posiłków. Wielkość spożycia kilokalorii na przestrzeni tygodni zwykle w naturalny sposób wyrównuje się do poziomu pokrywającego zapotrzebowanie dziecka. Nie musimy się niepokoić fluktuacjami w apetycie, jeśli maluch jest zdrowy, a jego rozwój fizyczny prawidłowy.

Jeśli odmawianie spożywania posiłków przez dziecko często się powtarza, zwykle budzi to obawę rodziców wynikającą z troski o jego prawidłowy stan odżywienia. Jeśli zauważamy, że w dłuższym czasie dziecko zaczęło jeść znacznie mniej niż wcześniej, warto zastanowić się nad przyczynami tego stanu. Brak apetytu może wynikać m.in. z:

• Błędów dietetycznych, przede wszystkim podawania dziecku wysokoenergetycznych przekąsek (np. słodyczy, chrupek) poza posiłkami lub oferowania zawierających kalorie płynów (np. soków, słodzonych napojów) jako sposobu na nawodnienie organizmu,
• Przeziębienia, grypy, innych chorób przebiegających z gorączką – zarówno w czasie trwania objawów, jak i w okresie rekonwalescencji,
• Zatrucia pokarmowego,
• Dolegliwości bólowych, np. związanych z ząbkowaniem,
• Występowania zaparć,
• Choroby refluksowej przełyku,
• Alergii pokarmowej,
• Celiakii,
• Problemów z połykaniem,
• Przyjmowania niektórych leków, np. antybiotyków,
• Stresu, np. związanego ze zmianą otoczenia i nowymi dla dziecka sytuacjami.

Jak sobie radzić z brakiem apetytu u dziecka?

Podstawową zasadą postępowania przy braku apetytu u dziecka jest uszanowanie, gdy w danym momencie nie chce ono jeść. Rodzice decydują, jakie posiłki i kiedy podać, ale maluchowi pozostawiają wybór, czy zje daną potrawę czy nie - oraz w jakiej ilości ewentualnie ją spożyje. Nie przekonuj więc dziecka do jedzenia, nie wymuszaj spożycia „jeszcze jednej łyżeczki”, nie nagradzaj za dokończenie podanego posiłku. Trzeba mieć na uwadze, że każdy odczuwa czasami większy, czasami mniejszy apetyt. Warto nauczyć dziecko, by kierowało się wewnętrznymi sygnałami głodu i sytości, a nie informacjami płynącymi z zewnątrz.

W przypadku braku apetytu dobrym pomysłem jest zwrócenie szczególnej uwagi na ilość, czas i rodzaj podawanych posiłków:

• Oferuj dziecku posiłki 5 razy dziennie – 3 główne (śniadanie, obiad i kolację) oraz 2 mniejsze (II śniadanie i/lub podwieczorek). Zrezygnuj z podawania dodatkowych przekąsek.
• Dziecku, które nie ma apetytu podawaj małe objętościowo posiłki. Duża ilość na talerzu w takiej sytuacji zniechęca do jedzenia. Jeśli maluch zje podaną porcję, zaproponuj mu dokładkę.
• Wybieraj żywność, która nie jest ciężkostrawna. Gotuj, piecz lub duś bez obsmażania zamiast smażyć. W każdym posiłku uwzględniaj produkty białkowe (takie jak mięso, ryby, jaja, nabiał), węglowodanowe (produkty zbożowe lub ziemniaki), a także warzywa lub owoce. Jeśli dziecko ma dolegliwości trawienne, unikaj warzyw ciężkostrawnych i wzdymających, w tym warzyw kapustnych, cebulowych oraz strączków. Uzupełnij posiłek o niewielki dodatek tłuszczów, np. olejów roślinnych, najlepiej dodawanych już po obróbce termicznej. Podaj dziecku zbilansowany posiłek, ale pozwól mu zdecydować, że zje tylko określone elementy potrawy.
• Zwróć szczególną uwagę na podawanie wystarczającej ilości płynów, jednak upewnij się, że poza posiłkami są to płyny bezkaloryczne (najlepiej woda).

Dziecko nie chce jeść – problemy z urozmaiceniem diety

Innym problemem niż uogólniony brak apetytu jest wybiórczość jedzenia. Tutaj kwestia dotyczy odmowy przyjmowania określonych rodzajów żywności, np. niechęci do warzyw lub do spożywania posiłków o danej konsystencji – choćby sytuacja, gdy np. roczne dziecko nie chce jeść kawałków żywności, a jedynie pokarmy o konsystencji puree. Dość częstym zaburzeniem jest akceptowanie przez malucha tylko małej gamy produktów, z których trudno stworzyć zbilansowaną dietę. Jak postępować w takiej sytuacji?

Co zrobić, gdy dziecko nie chce jeść wielu produktów?

Gdy Twoje dziecko jest niejadkiem, trzymaj się kilku poniższych zasad:

1. Pamiętaj, że kluczowe jest powtarzanie ekspozycji dziecka na nowe w diecie (w tym nieakceptowane wcześniej) produkty lub konsystencje posiłków. Nigdy nie zmuszaj malucha do ich spożycia, nie wywieraj żadnej presji, by zjadło dany produkt. Cierpliwość jest niezbędna – czasami trzeba zaoferować dziecku dany pokarm nawet 5-15 razy, zanim zaakceptuje jego smak, zapach, konsystencję. Kontynuowanie podawania różnorodnej żywności jest najważniejszym sposobem, żeby niejadek przyzwyczaił się do obecności nielubianych wcześniej produktów w jego diecie i by z czasem zaczął akceptować coraz większą gamę pokarmów z różnych grup.
2. Dbaj o dobry apetyt w czasie głównych posiłków. W tym kontekście ważne jest przyzwyczajenie do podawania dziecku 3 głównych posiłków i 1-2 przekąsek (II śniadania i/lub podwieczorku) o stałych porach – i unikanie podawania jakiejkolwiek żywności poza nimi. Warto zwrócić uwagę, by nie oferować dziecku poza posiłkami również płynów innych niż woda (wyjątkiem jest mleko mamy u maluchów karmionych piersią). Dotyczy to m.in. soków owocowych, które mogą stanowić element diety dziecka po 1. roku życia, ale powinny być traktowane jako część posiłków, a nie sposób na nawodnienie organizmu pomiędzy nimi.
3. Postaraj się o miłą atmosferę posiłków. Najlepiej, by były spożywane wspólnie całą rodziną i bez tzw. rozpraszaczy w postaci włączonego telewizora, książeczek czy zabawek dziecka.
4. Nie przedłużaj czasu posiłków, jeśli dziecko nie chce zjeść oferowanego jedzenia. Zwykle zaleca się, by u niejadków nie przekraczał on 30 minut.
5. Nie strasz malucha negatywnymi skutkami jedzenia żywności, którą lubi – nawet, jeśli jest mało odżywcza. Zamiast tego wskazuj zalety jedzenia różnorodnych podawanych produktów.
6. Nie stosuj lubianego przez dziecko jedzenia (np. słodyczy) jako nagrody za spożycie nieakceptowanych produktów. To nasila u malucha postrzeganie określonych pokarmów jako pożądane, a innych (zwykle tych bardziej odżywczych, o które chcemy uzupełnić dietę dziecka) jako takie, które „musi” (choć nie chce) spożyć. W dłuższej perspektywie taka strategia nie prowadzi do urozmaicenia diety, bo dziecko nadal nie będzie jadło danych produktów bez motywacji z zewnątrz.

Warto pamiętać, że powyższe sposoby to strategia długoterminowa – nie powinniśmy oczekiwać, że z dnia na dzień dieta niejadka stanie się bardzo różnorodna. Krok po kroku, na przestrzeni tygodni i miesięcy, zastosowanie wymienionych zasad powinno pozwolić jednak z powodzeniem włączać do jadłospisu dziecka nowe, nieakceptowane wcześniej składniki - a przez to zmniejszać ryzyko problemów ze stanem odżywienia wynikających z długotrwałego braku urozmaicenia diety.

Dziecko nie chce jeść – kiedy potrzebna jest pomoc specjalisty?

Brak apetytu czy jedzenie wybiórcze jest często problemem przejściowym, z którym rodzice mogą sobie poradzić bez udziału lekarza, dietetyka czy logopedy. Zdarza się jednak, że uzyskanie pomocy specjalisty jest potrzebne, a nawet konieczne. Warto zabrać dziecko na konsultację m.in. w sytuacji, gdy:

• Dziecko nie zwiększa masy i wysokości ciała w tempie odpowiednim do wieku,
• Brakowi apetytu towarzyszą nasilone lub przedłużające się dodatkowe objawy, takie jak ból brzucha, nudności i wymioty, biegunka, wysypka, kaszel,
• Brak apetytu powoduje, że dziecko nie chce również wystarczająco pić i widoczne są objawy odwodnienia organizmu (m.in. suchość warg i języka, ciemny kolor moczu, zmniejszenie częstotliwości i ilości oddawanego moczu, zmiany w zachowaniu, np. nasilone zmęczenie, apatia albo rozdrażnienie),
• U dziecka zauważasz przedłużający się brak energii i mniejsze zaangażowanie w zabawę i codzienne aktywności,
• Maluch w 7. miesiącu życia nie chce jeść nic oprócz mleka – masz trudności we wprowadzeniu do jego jadłospisu jakichkolwiek pokarmów stałych, nawet w małych ilościach,
• Niepokoi Cię sposób żywienia dziecka i chcesz upewnić się, że jego dieta jest wystarczająco odżywcza - lub potrzebujesz pomocy we wprowadzeniu zmian w jadłospisie.

Źródła:

1. Leung A. K. C., Marchand V., Sauve R. S. (2012) The “picky eater”: The toddler or preschooler who does not eat, Pediatrics Child Health, 17(8): 455-457, dostęp: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3474391/.
2. Białek-Dratwa A., Szczepańska E., Szymańska D. i wsp. (2022) Neophobia – A Natural Developmental Stage or Feeding Difficulties for Children?, Nutrients, 14(7): 1521, dostęp: https://www.mdpi.com/2072-6643/14/7/1521.
3. Taylor C. M., Emmett P. M. (2018) Picky eating in children: causes and consequences, Proceedings of the Nutrition Society, 5: 1-9, dostęp: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6398579/.
4. Levene I. R., Williams A. (2018) Fifteen-minute consultation: The healthy child: “My child is a fussy eater!”, Archives of Disease in Childhood – Education and Practice, 103: 71-78, dostęp: https://ep.bmj.com/content/103/2/71.