Jak wybrać mleko dla dziecka?

Jak wybrać mleko dla dziecka - to musisz wiedzieć!

● Złotym standardem żywienia niemowląt jest wyłączne karmienie piersią przez pierwsze 6 miesięcy życia. Podawanie mleka mamy warto kontynuować po tym czasie tak długo, jak życzą sobie tego kobieta i dziecko.

● Alternatywą dla karmienia piersią, jeśli nie jest możliwe, jest podawanie mleka modyfikowanego.

● Zarówno niemodyfikowane mleko krowie, jak i mleko kozie, owcze oraz napoje roślinne, nie stanowią odpowiedniego zamiennika dla mleka mamy i mleka modyfikowanego.

● Maluchy w wieku pomiędzy 13. i 36. miesiącem życia, które nie są karmione piersią, mogą skorzystać na uwzględnianiu w diecie mleka dla małych dzieci (tzw. mleka junior).

Karmienie piersią - złoty standard żywienia niemowląt

Karmienie piersią jest zalecanym sposobem żywienia niemowląt. Mleko mamy może być jedynym pokarmem w diecie malucha w czasie pierwszych 6 miesięcy życia. Zaleca się, by kontynuować karmienie piersią również po tym okresie - tak długo, jak odpowiada to mamie i dziecku. Warto mieć na uwadze, że nawet częściowe lub trwające krótko karmienie piersią przynosi korzyści dla malucha.

Jak wybrać mleko modyfikowane dla dziecka?

Niemowlętom, które z różnych przyczyn nie mogą być karmione piersią, należy podawać mleko modyfikowane, odpowiednie do wieku dziecka. Na przykład, po ukończeniu przez dziecko 6. miesiąca życia, odpowiednie są preparaty do dalszego żywienia niemowląt (oznaczonymi cyfrą “2”), których wartość odżywcza odpowiada potrzebom malucha na tym etapie życia.

Podstawowy skład mieszanek mlecznych jest gwarantowany przez przepisy prawne. Poszczególne preparaty różnią się zawartością składników dodatkowych, których obecność może przynieść dziecku dodatkowe korzyści. Należą do nich m.in. probiotyki, postbiotyki, kompozycje GOS/FOS oraz oligosacharydy mleka kobiecego. Poproś pediatrę o pomoc w dobraniu mieszanki optymalnej dla Twojego dziecka.

Jak długo karmić dziecko mlekiem modyfikowanym zamiast zwykłego?

Jeśli karmisz dziecko mlekiem modyfikowanym, decyzję o zastąpieniu go w diecie zwykłym mlekiem krowim warto podjąć indywidualnie, w porozumieniu z lekarzem. Maluchy po ukończeniu pierwszego roku życia zwykle nie muszą już otrzymywać mleka modyfikowanego, jednak w wielu przypadkach jest to dla nich korzystne. Mleko modyfikowane dla małych dzieci (przeznaczone do podawania maluchom w wieku od 13. do 36. miesiąca życia) może stanowić ważne uzupełnienie diety. Polecane jest szczególnie w przypadku ryzyka niedostatecznej podaży kluczowych składników pokarmowych, takich jak żelazo, witamina D, czy kwasy tłuszczowe omega-3. Mamy z nim do czynienia m.in. u maluchów, które jedzą wybiórczo. Specjalnie opracowane formuły mleka modyfikowanego można podawać dzieciom jeszcze w wieku przedszkolnym (są one oznaczone cyfrą “5”).

Jakie mleko wybrać dla starszego dziecka?

Mleko jest ważnym elementem diety osób w każdym wieku. Kiedy zakończysz proces karmienia piersią i/lub odstawisz mleko modyfikowane po osiągnięciu przez malucha wieku 1-3 lat, musisz pamiętać, żeby w jego diecie regularnie uwzględniać zwykłe mleko i produkty mleczne. Wybierając mleko dla starszego dziecka, zwróć uwagę na to, żeby było pasteryzowane (jest to mleko znajdujące się w sklepowych lodówkach) lub sterylizowane (mleko UHT, w sklepie zazwyczaj na półkach, w temperaturze pokojowej). Nie zaleca się podawać dzieciom mleka świeżego, niepasteryzowanego, z uwagi na ryzyko zatrucia pokarmowego. Małe dzieci powinny otrzymywać mleko tłuste (3,2% tłuszczu lub więcej), natomiast dzieciom powyżej 3 lat lepiej podawać mleko półtłuste (o zawartości tłuszczu 1,5-2%).

Jakie mleko wybrać dla dziecka z alergią na białka mleka krowiego (skazą białkową)?

W przypadku dzieci z alergią na białka mleka krowiego, mleko wybiera się zazwyczaj zgodnie z poniższymi zasadami:

● Polecanym sposobem żywienia w ciągu co najmniej pierwszych 6 miesięcy życia jest karmienie piersią. Może być ono kontynuowane tak długo, jak życzą sobie tego kobieta oraz maluch. W sytuacji podawania pokarmu kobiecego dziecku z alergią na białka mleka krowiego, mamie zaleca się przejść na dietę eliminacyjną, wykluczającą ten alergen z diety.

● Maluchy, które nie mogą być karmione piersią, powinny otrzymywać preparat mlekozastępczy, wybrany w porozumieniu z lekarzem. Najczęściej w takim przypadku pediatra zaleca stosowanie preparatów o silnym stopniu hydrolizy (rozkładu) zawartych w nim białek. Czasami, w ciężkich postaciach alergii, lekarz może zaproponować wykorzystanie preparatów elementarnych, w których białka są rozłożone do najmniejszych budujących je cząsteczek - aminokwasów.

● Na etapie rozszerzania diety, do posiłków malucha ze skazą białkową nie wprowadza się mleka krowiego ani mleka innych ssaków, produktów mlecznych, a także żadnych produktów, które je zawierają.

● Mleko może zostać wprowadzone do diety, kiedy tolerancja tego produktu zostanie potwierdzona w próbie prowokacji zleconej przez lekarza. Większość dzieci wyrasta z alergii na białka mleka krowiego przed ukończeniem 2.-3. roku życia.

● Jeśli na etapie zaprzestania karmienia piersią i odstawienia mleka modyfikowanego (zwykle w wieku około 2 lat) nie została nabyta tolerancja na białka mleka krowiego, w diecie zaczyna się uwzględniać zwykle napoje roślinne bez dodatku cukru, wzbogacane w wapń, które mogą stanowić na tym etapie alternatywę dla standardowego nabiału. Ich stosowanie powinno być skonsultowane z pediatrą.

Mleko dla dziecka - częste pytania rodziców (FAQ)

Jaką temperaturę powinno mieć mleko dla dziecka?

Mleko dla niemowlaka powinno mieć temperaturę zbliżoną do temperatury ciała, czyli około 36-40° C. Jeśli dziecko chętnie pije mleko w temperaturze pokojowej, nie ma przeciwwskazań, aby takie mu podawać. Warto za każdym razem przed karmieniem dziecka sprawdzić temperaturę, nakraplając odrobinę produktu na wewnętrzną stronę nadgarstka lub grzbiet dłoni. Mleko ma być w dotyku ciepłe, ale nie gorące.

Czy można podawać dziecku napoje roślinne?

Dzieciom, po konsultacji z pediatrą, można podawać napoje roślinne, ale nie w pierwszych miesiącach rozszerzania diety. Napoje roślinne, podobnie jak niemodyfikowane mleko krowie, nie są produktami dopasowanymi do potrzeb malucha w pierwszym roku życia. Nie stanowią one odpowiedniego zamiennika mleka mamy ani mleka modyfikowanego. Napoje owsiane, sojowe czy migdałowe można uwzględniać jako składnik posiłków uzupełniających dla małego dziecka (w wieku od 1 do 3 lat), jednak nie zaleca się podawania ich do picia zamiast mleka krowiego lub mleka dla małych dzieci (tzw. mleka junior).

Czy można podawać dziecku mleko kozie lub owcze?

Nie należy podawać niemowlętom i małym dzieciom niemodyfikowanego mleka koziego i owczego ze względu na wartość odżywczą niedopasowaną do potrzeb maluchów. Mogą one zawierać niebezpieczne dla najmłodszych dzieci wysokie stężenie soli mineralnych. Są przy tym ubogie w witaminy (zwłaszcza kwas foliowy i witaminę B12), które można dostarczać wraz z mlekiem mamy, mlekiem modyfikowanym lub (w przypadku starszych dzieci) zwykłym mlekiem. Podawanie mleka koziego i owczego nie jest zalecane również w przypadku maluchów z alergią na białka mleka krowiego, z uwagi na bardzo wysokie ryzyko reakcji krzyżowych. Zdecydowana większość dzieci z alergią na białka krowiego wykazuje objawy uczulenia również po spożyciu mleka innych ssaków.

Kiedy warto podawać dziecku mleko bez laktozy?

Do podstawowych wskazań do stosowania mleka bez laktozy u dziecka należą: galaktozemia i wrodzony niedobór laktazy (bardzo rzadkie schorzenia), a także udokumentowany wtórny niedobór laktazy (który może wynikać z uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego, np. w przebiegu ostrego nieżytu żołądkowo-jelitowego, celiakii, czy alergii pokarmowej i zwykle ma charakter przemijający).

Od kiedy można podawać dziecku mleko UHT?

Mleko UHT można wykorzystywać jako niewielki dodatek do przygotowywania produktów uzupełniających u maluchów już po około 6. miesiącu życia. Nie zastępuje ono jednak niemowlakowi mleka mamy ani mleka modyfikowanego. Po pierwszym roku życia małe dzieci mogą je spożywać w większej ilości, ale nadal nie powinna ona przekraczać 500 ml dziennie. Dla maluchów należy wybierać mleko UHT pełnotłuste, nieodtłuszczone. Można je zastępować w diecie innymi produktami mlecznymi - jogurtami, maślankami czy kefirami, a częściowo również serami.

Jak przygotować mleko krowie dla dziecka?

Jeśli wybieramy mleko pasteryzowane lub mleko UHT, nie wymaga ono specjalnego przygotowania. Nie trzeba go gotować przed podaniem dziecku. Można podgrzać mleko, jeśli preferowane jest takie w wyższej temperaturze, a także wykorzystywać je do przygotowywania różnorodnych potraw. Należy zwrócić uwagę na prawidłowy sposób przechowywania mleka, zgodny z informacją na opakowaniu produktu.

Jak wybrać mleko dla dziecka: podsumowanie

Mleko stanowi podstawowy składnik diety malucha w pierwszym roku życia i pozostaje istotnym elementem zbilansowanego jadłospisu w kolejnych latach. Początkowo dziecko powinno otrzymywać mleko mamy, a jeśli nie jest to możliwe - mleko modyfikowane. Czas zastąpienia tych produktów zwykłym mlekiem krowim (pasteryzowanym lub UHT) ustala się w zależności od potrzeb malucha. Zamiana powinna nastąpić nie wcześniej niż w 2. roku życia.

Źródła:

1. Szajewska H., Socha P., Horovath A. i wsp. (2021) Zasady Żywienia Zdrowych Niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Przegląd Pediatryczny 50: 1-19, dostęp: https://ptp.edu.pl/wp-content/uploads/2024/12/4337.pdf.
2. Horovath A., Rachtan-Janicka J., Rybak A. i wsp. Poradnik żywienia niemowląt. Krok po kroku od narodzin do pierwszych urodzin, Medycyna Praktyczna, dostęp: https://1000dni.pl/wp-content/uploads/2023/01/poradnik-zywienia-niemowlat-1341.pdf.
3. Szajewska H. (2023) Wybory mają znaczenie. O czym warto wiedzieć, wybierając mleko dla niemowląt?, Standardy Medyczne/Pediatria, 20: 21-32, dostęp: https://www.standardy.pl/artykuly/id/1927.
4. Szajewska H., Horovath A., Dembiński Ł. i wsp. (2025) Mleko dla małych dzieci od 13. do 36. miesiąca życia - stanowisko Sekcji Żywieniowej Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, 22: 9-22, dostęp: https://www.standardy.pl/artykuly/id/2099.
5. Horovath A., Jarocka-Cyrta E., Nowak-Węgrzyn A. i wsp. (2021) Diagnostyka i leczenie alergii na białka mleka krowiego. Stanowisko Sekcji Alergii na Pokarmy Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Standardy Medyczne/Pediatria, 18: 342-362, dostęp: https://www.standardy.pl/artykuly/id/1798.
6. Charzewska J. (2019) Mleko pasteryzowane czy UHT?, Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, dostęp: https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/mleko-pasteryzowane-czy-uht/.