Karmienie wcześniaka – mleko dla wcześniaka, karmienie wcześniaka piersią

Karmienie wcześniaka piersią 

Poród przedwczesny nie wpływa na jakość pokarmu u matki. Badania naukowe potwierdzają, że podawanie mleka matki wcześniakom znacząco redukuje ryzyko rozwoju martwiczego zapalenia jelit. Mleko matki zawiera składniki, które chronią delikatną florę bakteryjną jelit i wspierają zdrowie układu pokarmowego. Mleko kobiece zawiera unikalne czynniki immunologiczne, które pomagają w utrzymaniu równowagi bakteryjnej i ochronie błony śluzowej jelit przed uszkodzeniami.

Karmienie piersią odgrywa niezwykle istotną rolę również w kształtowaniu odporności u wcześniaków. Jest naturalnym źródłem przeciwciał, enzymów, limfocytów, komórek układu odpornościowego i innych czynników, które pomagają w budowaniu silnego systemu odpornościowego u wcześniaków.

Dodatkowo, mleko matki zawiera prebiotyki i probiotyki, które promują rozwój zdrowej mikrobioty jelitowej u wcześniaków. Mikrobiota jelitowa odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu układu odpornościowego, ponieważ jest zaangażowana w regulację odpowiedzi immunologicznej organizmu.

Warto również podkreślić, że mleko matki dostosowuje swoje składniki odżywcze i immunologiczne do zmieniających się potrzeb wcześniaka. Skład mleka matki może się zmieniać w zależności od wieku i stanu zdrowia dziecka.

Trudności w karmieniu piersią wcześniaka

Przystawienie wcześniaka do piersi może wiązać się z pewnymi wyzwaniami z powodu jego niedojrzałości (w tym układu nerwowego, słabszej siły mięśni czy problemów z oddychaniem). Przekłada się to na niedojrzałą koordynację odruchu ssania, połykania i oddychania. Oto kilka problemów, z którymi rodzice wcześniaków mogą się spotkać podczas próby karmienia piersią:

1. Odruch ssania: Dzieci urodzone przedwcześnie często mają słabszy odruch ssania i trudności z efektywnym ssaniem piersi. Mogą mieć trudności z utrzymaniem prawidłowego chwytu brodawki i przez to być niezdolne do skutecznego pobierania mleka. W takich przypadkach zalecana jest obserwacja oraz ocena sesji karmienia oraz wsparcie przez położoną, lekarza czy wyspecjalizowanego doradcę laktacyjnego. Wsparcie to ma na celu wzmocnienie poczucia kompetencji u mamy, a  wcześniakowi pomóc w nauce prawidłowego ssania.
   
2. Niemożność przebywania przy piersi: Niektóre wcześniaki mogą wymagać specjalistycznej opieki medycznej, co może utrudnić regularne karmienie piersią. Konieczność oddzielania wcześniaka od matki może ograniczać optymalną stymulację laktacji po stronie mamy i wypracowanie odruchu ssania u dziecka. Ważne jest aby mama miała świadomość, że sytuacja ta jest przejściowa. Należy dążyć do zminimalizowania separacji mamy i dziecka przez zachęcanie jej do kontaktu z maluchem w tym kontaktu skóra-do-skóry (kangurowania).
   
3. Niedostateczne pokrycie potrzeb żywieniowych: Ze względu na niedojrzałość układu pokarmowego, wcześniaki mogą mieć trudności z trawieniem i wchłanianiem mleka. Często wymagają mniejszych i częstszych posiłków, ze względu na niewielką objętość żołądka. Przy niedostatecznym poziomie laktacji u mamy niektóre wcześniaki mogą wymagać dokarmiania mlekiem modyfikowanym, aby pokryć swoje potrzeby żywieniowe. Wówczas mówimy o tzw. karmieniu mieszanym wcześniaka.
   
4. Problemy związane z niedojrzałym układem nerwowym: Niedojrzałość układu nerwowego wcześniaka może prowadzić do trudności w koordynacji ruchowej niezbędnej do prawidłowego ssania i połykania. Mogą występować problemy z regulacją ssania i oddychania, co może utrudniać skuteczne karmienie piersią. Spodziewamy się, że trudności te ustąpią po 34-36 tygodniu życia postkoncepcyjnego.

Jak podawać mleko matki wcześniakowi?

Podawanie mleka matki wcześniakowi może odbywać się na różne sposoby, zależnie od indywidualnych potrzeb i stanu zdrowia dziecka. Oto kilka powszechnie stosowanych metod.

1. Karmienie bezpośrednio piersią: Jeśli wcześniak jest zdolny do ssania, można go karmić bezpośrednio z piersi. Ważne jest, aby zapewnić odpowiednie podparcie dla dziecka i znaleźć pozycję, która jest wygodna zarówno dla matki, jak i dla wcześniaka. Doradca laktacyjny może udzielić wskazówek dotyczących prawidłowej pozycji do karmienia uwzględniającej mniejsze gabaryty wcześniaka.
   
2. Karmienie za pomocą butelki: Jeśli wcześniak nie jest w stanie ssać piersi bezpośrednio, może być konieczne podawanie mleka matki za pomocą butelki. Istnieją specjalne butelki dla wcześniaków, które mają mniejszy i bardziej elastyczny smoczek. W takim przypadku mama dziecka powinna korzystać z laktatora, którym nie tylko może odciągać mleko ale też stymulować piersi do jego produkcji.
   
3. Karmienie z pomocą sondy (zgłębnika): W przypadkach, gdy wcześniak ma trudności z samodzielnym ssaniem, może być konieczne zastosowanie sondy żołądkowej. Specjalna cienka rurka jest wprowadzana przez nos lub usta dziecka i kierowana do żołądka wcześniaka, aby dostarczyć mu mleko matki bezpośrednio do układu pokarmowego. Procedurę tę przeprowadza personel medyczny. Przez sondę może być podawane odciągnięte laktatorem mleko mamy, pochodzące z banku mleka kobiecego lub modyfikowane, a także niektóre leki.

Siara dla wcześniaka

Warto zadbać, aby wcześniak po narodzinach otrzymał choćby niewielką ilość siary, ponieważ jest ona niezwykle skoncentrowana i wartościowa. Siara, inaczej zwana colostrum, to pierwsze mleko produkowane przez matkę w okresie tuż po porodzie. Ma żółtawy kolor i lepką konsystencję. Siara jest bogata w przeciwciała, składniki odżywcze i bioaktywne substancje, które wspierają układ odpornościowy i przyczyniają się do zdrowego rozwoju noworodka. Choć ilość siary jest niewielka, jej wartość odżywcza i immunologiczna jest bardzo duża.

Banki mleka kobiecego dla wcześniaków

Obecnie w Polsce mamy 16 banków mleka kobiecego.

Karmienie mlekiem kobiecym z banku jest konieczne w przypadku niewystarczającej laktacji u matki lub w przypadku wyjątkowo rzadkich przeciwwskazań do karmienia swojego dziecka. Mleko dawczyń jest zawsze badane i odpowiednio przygotowane i, o ile jest tylko dostępne, zawsze ma pierwszeństwo przed mlekiem modyfikowanym.

Jeżeli karmienie mlekiem mamy lub mlekiem z banku nie jest możliwe lekarz prowadzący może zadecydować o żywieniu wcześniaka mlekiem modyfikowanym dedykowanym wcześniakom.

Wzmacniacze mleka kobiecego dla wcześniaka

Niedojrzałe noworodki karmione wyłącznie mlekiem matki wykazują wolniejsze tempo przyrostu oraz niedobory żywieniowe, takie jak: hiponatremia (niskie stężenie sodu), hipoproteinemia (niskie stężenie białka), osteopenia (zmniejszenie gęstości mineralnej kośćca), niedobory składników mineralnych  ważnych dla układu kostnego Ca, P, Zn (czyli wapnia, fosforu i cynku). W tej sytuacji konieczny jest dodatek wzmacniacza mleka kobiecego i innych suplementów. Trudno jednoznacznie określić optymalny czas ich stosowania. Eksperci zalecają stosowanie suplementacji pokarmu kobiecego u noworodków o zbyt małej masie ciała w stosunku do wieku płodowego co najmniej do 40. tygodnia, a nawet do 52. tygodnia wieku korygowanego.

Mleka modyfikowane dla wcześniaków  

• Pomimo niepodważalnych zalet karmienia naturalnego, są sytuację, w których karmienie piersią nie jest możliwe. Wówczas niemowlęta urodzone przedwcześnie powinny otrzymać odpowiednią mieszankę, która będzie zaspokajała ich aktualne potrzeby żywieniowe. . Do mieszanek dedykowanych dla wcześniaków zaliczamy:Preparaty dla niemowląt urodzonych przedwcześnie – zawierają wyższą wartość energetyczną oraz większą zawartość składników odżywczych, w tym białka, witamin i składników mineralnych w porównaniu do mleka modyfikowanego początkowego dedykowanego dla niemowląt urodzonych w terminie, , aby umożliwić wzrastanie zgodnie z oczekiwanym rozwojem wewnątrzmacicznym. Preparaty  te zazwyczaj dostępne i stosowane są w oddziałach noworodkowych do dnia wypisu.
• Preparaty dla wcześniaków „po wypisie ze szpitala” –nazywane inaczej mieszankami post discharge (PDF), mają skład pośredni pomiędzy preparatami dla wcześniaków stosowanych najczęściej na oddziałach noworodkowych i mlekami początkowymi. Ich skład opracowany został celowo do żywienia  wcześniaków, które opuszczają szpital ze zbyt małą masą ciała w stosunku do wieku postkonepcyjnego.  W porównaniu do mlek przeznaczonych dla wcześniaków zawierają one mniejsze stężenia składników odżywczych, nadal są jednak bardziej kaloryczne, a także bogatsze w białko, witaminy, składniki mineralne i pierwiastki śladowe w stosunku do mlek początkowych przeznaczonych dla niemowląt urodzonych w terminie.

Badania epidemiologiczne wskazują, że mała masa ciała stwierdzana przy urodzeniu i utrzymująca się nadal także w 1. roku życia związana jest z wyższym wskaźnikiem cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, chorób układu krążenia oraz udarów w późniejszym okresie życia. Stąd ten aspekt żywieniowej opieki nad wcześniakami jest tak ważny. Należy unikać nie tylko sytuacji prowadzących do niedożywienia, ale także „nadmiernego wczesnego żywienia”, które początkowo skutkuje szybkimi przyrostami masy ciała, natomiast w obserwacjach długofalowych odpowiada za zwiększoną częstość występowania schorzeń cywilizacyjnych. Każda sytuacja jest jednak inna i stąd potrzeba indywidualnego podejścia do każdego małego pacjenta.

Karmienie wcześniaka butelką 

Warto przygotować do karmienia butelką noworodka już w łóżeczku lub na przewijaku, otulając go delikatnie pieluszką, aby ułatwić mu utrzymanie prawidłowego ułożenia ciała w danej pozycji. Otulenie jest też wskazane u wcześniaków, które mają jeszcze problemy z utrzymaniem temperatury ciała i mogą się wychładzać. Dodatkową zaletą jest wspieranie prawidłowej, symetrycznej pracy w obrębie kończyn górnych i zapewnienie doznań sensorycznych w obszarze wnętrza dłoni (podczas chwytania przez dziecko butelki lub palców rodzica). Otulenie nie może krępować ruchów dziecka ani utrudniać mu swobodnego oddychania. Funkcją otulania jest wspieranie ruchów dziecka, poprawa kontroli posturalnej i ułatwienie uzyskania symetrii ciała u dziecka podczas karmienia.

Pozycje do karmienia wcześniaka butelką 

Pozycja klasyczna I  – mama lub tata dziecka siedzą z nogami ułożonymi blisko siebie. Dziecko jest ułożone prostopadle (bokiem) na kolanach rodzica. Biodra maluszka spoczywają w zagłębieniu ud rodzica. Jedną ręką rodzic podtrzymuje główkę i górną część pleców dziecka. Druga ręka trzyma butelkę. Dłonie dziecka znajdują się w okolicy butelki. Dzięki dobrej kontroli ciała dziecka pozycja ta sprawdza się u wcześniaków, które wymagają większej kontroli ciała.

Pozycja klasyczna II – mama lub tata dziecka siedzą. Dziecko jest ułożone prostopadle (bokiem) na kolanach rodzica. Jedną ręką rodzic podtrzymuje dziecko. Głowa maluszka spoczywa w zagłębieniu łokcia ręki podtrzymującej dziecko. Druga ręka trzyma butelkę. Dłonie dziecka znajdują się w okolicy butelki. Ta pozycja sprawdza się u starszych wcześniaków, które są większe i bardziej aktywne.

Pozycja boczna I – mama lub tata siedzą z nogami ułożonymi blisko siebie. Dziecko jest ułożone na boku, wzdłuż ud rodzica (równolegle). Jedna dłoń rodzica podtrzymuje główkę dziecka. Druga ręka trzyma butelkę. Dłonie dziecka znajdują się w okolicy butelki. Pozycja boczna jest dobrą pozycją na pierwsze próby karmienia. Rodzic ma dobrą kontrolę nad przebiegiem karmienia.

Pozycja boczna II – mama lub tata siedzą z nogami ułożonymi blisko siebie. Dziecko jest ułożone na boku. Plecki dziecka są zwrócone w stronę brzucha mamy lub taty. Jedna ręka podtrzymuje główkę. Druga ręka trzyma butelkę. Ten wariant sprawdza się u większych wcześniaków, dla których pozycja boczna jest wygodna, jednak są na tyle duże, że nie mieszczą się już na kolanach rodziców, ułożone wzdłuż ud taty lub mamy.

Pozycja na kolanach – mama lub tata siedzą z nogami ułożonymi blisko siebie, Dziecko spoczywa wzdłuż ud rodzica (równolegle) oparte plecami o nogi (uda), twarzą zwrócone w stronę rodzica. Jedna ręka podtrzymuje główkę i górną część plecków. Druga ręka trzyma butelkę. Jest to dość trudna pozycja, ponieważ wymaga dobrej kontroli ze strony rodzica. Zdarza się, że głowa malca jest zbyt mocno przygięta do klatki piersiowej lub odchylona do tyłu albo przechylona do boku.

Pamiętaj, że na pewnym etapie rozwoju Twojego dziecka personel może zaproponować zmianę Waszej dotychczasowej pozycji. Jest wiele czynników, które mogą mieć na to wpływ. Jednym z nich jest konieczność zapewnienia kontaktu wzrokowego w trakcie karmienia u noworodków urodzonych przedwcześnie, które osiągnęły wiek 38-40 tygodni wieku skorygowanego. Ma to znaczenie dla rozwoju prawidłowego kontaktu wzrokowego między matką i dzieckiem oraz rozwoju funkcji wzrokowych u Waszego dziecka. Jeśli z jakiegokolwiek powodu Wasza ulubiona lub zalecona z przyczyn zdrowotnych (np. asymetria u dziecka, problemy oddechowe) pozycja nie sprzyja rozwojowi kontaktu wzrokowego, należy ją zmienić lub częściej stymulować dziecko do patrzenia na twarz rodzica w trakcie innych czynności, np. podczas pielęgnacji. Pozycje sprzyjające kontaktowi wzrokowemu to te, w których dziecko może swobodnie spoglądać na twarz rodzica (pozycja klasyczna, pozycja na kolanach).