Połóg dla wielu kobiet jest dość trudnym okresem. Ciało przechodzi wtedy w bardzo szybkim tempie wiele zmian, czego objawem są m.in. odchody połogowe, nazywane też lochią. Jak wyglądają, jak długo występują i w jaki sposób kobieta powinna w tym czasie o siebie zadbać? Poznaj najważniejsze informacje o fizjologii odchodów połogowych oraz ewentualnych nieprawidłowościach, które powinny zapalić czerwoną lampkę!
Co znajdziesz w tym artykule:
Połóg – podstawa powrotu do formy
Połóg to okres, który rozpoczyna się w momencie urodzenia łożyska. Można podzielić go na trzy etapy:
● połóg bezpośredni – trwa przez 1. dobę po porodzie;
● połóg wczesny – 1. tydzień po porodzie;
● połóg późny – od 2. do ok. 6.-8. tygodnia po porodzie (jeżeli kobieta nie karmi dziecka piersią, w tym czasie zwykle pojawia się już pierwsza miesiączka) [1].
W jego przebiegu organizm kobiety stopniowo wraca do formy sprzed porodu – ustępują różnego rodzaju zmiany, w tym m.in. morfologiczne i anatomiczne, które powstały w czasie ciąży. Przykładowo już ok. 12 godzin po porodzie zwiększa się wytwarzanie moczu (do ok. 3000 ml/dobę). Pozwala to na usunięcie nadmiaru płynów, które w ostatnich miesiącach nagromadziły się w ciele kobiety. Istotną kwestią jest też obkurczanie się macicy (tzw. inwolucja) – wskazuje się, że zaraz po porodzie jej waga wynosi ok. 1 kg, zaś na koniec połogu zaledwie ok. 50-70 g [1].
W tym czasie goi się także miejsce, w którym umiejscowione było łożysko, jak również usuwane są pozostałe tkanki martwicze – to właśnie z nich powstają tzw. odchody połogowe (lochia) [1].
Jak wyglądają odchody połogowe?
Lochia to tzw. wydzielina przyranna, która wypływa z dróg rodnych kobiety. Powstaje w jamie i szyjce macicy oraz pochwie. Na różnych etapach połogu ma nieco inną formę i kolor. Co zatem warto wiedzieć o odchodach połogowych w zależności od konkretnego tygodnia?
● 1. tydzień po porodzie – barwa krwista, ponieważ na tym etapie lochia składa się właśnie przede wszystkim z krwi, a także tkanki endometrium, doczesnej oraz śluzu. Najczęściej utrzymuje się w tej formie przez 1-6 dni. Inne określenia odchodów połogowych pojawiających się w tym okresie: Lochia rubra, cruenta;
● 2. tydzień po porodzie – mniej więcej w tym czasie, czasami nieco szybciej, barwa lochii zmienia się w bladobrązową, bladoróżową (konsystencja rzadka), a następnie w żółtawą (konsystencja śmietanowata). Na tym etapie w jej skład wchodzą głównie: krew, śluz, leukocyty. Inne określenia odchodów połogowych pojawiających się w tym okresie: Lochia fusca -> Lochia flava;
● 3. tydzień po porodzie – odchody połogowe stają się białawe i zawierają głównie śluz (konsystencja wodno-surowicza). Inne określenie odchodów połogowych pojawiających się w tym okresie: Lochia alba [1,2,8].
Odchody połogowe – jak długo występują?
Wskazuje się, że średnio lochia może utrzymywać się do ok. 4-6 tygodni po porodzie, choć należy pamiętać, że każdy organizm, jak i każda ciąża są inne – u niektórych kobiet poszczególne fazy (tj. lochia rubra, fusca, flava, alba) trwają dłużej, a odchody połogowe całkowicie zanikają nawet dopiero po 8 tygodniach. Co ciekawe, niektóre dane wskazują, że u pań, które urodziły mniejsze dzieci, lochia trwa krócej niż u mam większych noworodków [7,8].
Po zakończeniu wydzielania odchodów połogowych, gojenie rany jest zakończone [8].
Kontrola odchodów połogowych – na co zwracać uwagę?
Kontroli odchodów połogowych dokonuje przede wszystkim położna – jeszcze podczas pobytu w szpitalu, jak i w trakcie wizyt domowych. Baczną uwagę na rodzaj wydzieliny powinna zwracać także sama świeżo upieczona mama, ponieważ są one ważną informacją o tym, jak przebiega proces gojenia się rany w macicy. Należy w tym kontekście sprawdzać:
● ilość lochii (liczbę zużywanych przez kobietę podpasek);
● wygląd (opisany wyżej);
● zapach odchodów (powinien przypominać zapach wydzieliny miesiączkowej).
Co ważne, przy kontroli odchodów połogowych zawsze należy przestrzegać odpowiednich zasad higieny – aseptyki i antyseptyki. Położna zawsze powinna robić to w jednorazowych rękawiczkach! Należy bowiem pamiętać, że lochia ma odczyn zasadowy, co sprzyja rozwojowi patogenów. Jest zatem tzw. materiałem zakaźnym i – faktycznie – występują w niej liczne chorobotwórcze drobnoustroje [1,2,5]. Owszem, odchody wydobywające się z wnętrza macicy są jałowe, lecz te powstające w szyjce i pochwie już nie. Silne namnażanie się patogenów w lochii zwykle występuje już w 2.-3. dniu połogu [2].
Odchody połogowe – kiedy do lekarza?
Biorąc pod uwagę opisane wyżej aspekty, wśród niepokojących objawów związanych z odchodami połogowymi, które wskazują na konieczność konsultacji lekarskiej, m.in. można wymienić:
● nagłą i/lub obfitą utratę krwi;
● stałą, niesłabnącą krwistą lochię;
● zatrzymanie odchodów połogowych (lochiometrię);
● nieprzyjemny zapach lochii (często określany „cuchnącym”);
● skrzepy lub wypływające duże kawałki tkanki (choć w pierwszych dniach pojedyncze skrzepy nie muszą być niczym niepokojącym) [2,8].
Pierwsze z wymienionych tu symptomów mogą świadczyć np. o krwotoku poporodowym, który jest bardzo niebezpiecznym powikłaniem porodu – zarówno naturalnego, jak i cięciem cesarskim. Może wynikać np. z uszkodzenia naczyń macicznych podczas operacji cc, nieprawidłowości w procesie obkurczania się macicy czy być efektem zapalenia endometrium. Pierwotny krwotok poporodowy pojawia się w pierwszej dobie od narodzin dziecka, zaś późny – po upływie 24 godzin [2].
Zwiększona ilość lochii o żywo czerwonej barwie, a także obecność skrzepów, mogą świadczyć również o pozostałościach błon płodowych lub łożyska w jamie macicy, jak i np. polipie łożyskowym. Jeżeli zaś występują wspomniane nieprzyjemny zapach, brak lochii lub skrzepy, może być to oznaką toczącej się infekcji, której zwykle towarzyszą także np. ból brzucha, gorączka i dreszcze czy przyspieszenie tętna [2,5]. Każdy z tych przypadków wymaga interwencji lekarskiej, stąd też konieczne są kontakt z lekarzem prowadzącym lub wizyta w oddziale położniczym.
Odchody połogowe – co jeszcze warto wiedzieć?
● Czy po cesarce występują odchody połogowe?
Tak, jak najbardziej. Ilość wypływającej lochii może być mniejsza niż w przypadku porodu naturalnego, lecz – co po raz kolejny warto podkreślić – nie ma tu jednej ścisłej reguły, a każdy organizm dochodzi do siebie w nieco inny sposób.
● Czy odchody połogowe pojawiają się u kobiet, które straciły ciążę?
Tak, odchody połogowe pojawiają się zarówno po poronieniu (strata ciąży do 22. tygodnia), jak i po martwym urodzeniu (po 22. tygodniu; dziecko bez oznak życia).
● Jak dbać o higienę w czasie połogu?
Koniecznie należy pamiętać o częstym i dokładnym myciu rąk – zarówno przed, jak i po kontakcie z okolicami sromu. Kobieta w toalecie zawsze powinna podcierać się od strony spojenia łonowego do odbytu. Należy też często zmieniać podpaski (maksymalnie co 4 godziny), podmywać się kilka razy dziennie (najlepiej po każdej wizycie w toalecie – szybki prysznic lub bidet zamiast długich kąpieli w wannie!), a do osuszania miejsc intymnych używać jednorazowych, papierowych ręczników. Co ważne, w połogu nigdy nie można stosować tamponów!
● Czy lochia wyklucza aktywność fizyczną?
Jeśli chodzi o standardową codzienną aktywność ruchową, nie jest to przeciwwskazanie. Należy jednak pamiętać, że odpowiednie aktywizowanie, w tym m.in. wczesne uruchomienie zaraz po porodzie (po porodzie siłami natury kobieta powinna wstać po ok. 2 godzinach, zaś po cc – zwykle po 6-8 godzinach po operacji), zawsze powinno przebiegać pod okiem specjalistów. Owszem, ma to wiele korzyści, w tym np. zmniejszone ryzyko problemów z wypróżnianiem podczas połogu, lepszą przemianę materii czy ułatwienie wydalania lochii, lecz należy pamiętać, że tego typu ruch nie ma zbyt wiele wspólnego ze standardowo rozumianymi ćwiczeniami fizycznymi [6].
Bibliografia:
- Czerwińska-Osipiak A. (2016). Rozprawa doktorska: Czynniki determinujące funkcjonowanie kobiet w okresie połogu, Gdański Uniwersytet Medyczny.
- Piekut K., Malon-Cychowska A., Kulesza-Brończyk B. (2021) Opieka okołoporodowa – połóg, W: Kulesza-Brończyk B., Piekut K. (red.) Od poczęcia do starości. Problemy zdrowotne kobiet. T. 2. Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, 2-3, pp. 25-39.
- Filipek K., Marcyniak M. E., Kuran J., Rozpoczęcie współżycia płciowego po zakończonym połogu, Seksuologia Polska 2014;12(1).
- Ślizień-Kuczapska E., Młyńska S., Rabijewski M., Seksualność kobiet karmiących piersią w pierwszym roku po narodzinach na podstawie wstępnej analizy klinicznej, Seksuologia Polska 2019;17:28-34.
- Zydorek M., Gawęda B., Michalik A., Olszewska J., Czerwińska A., Frankowicz-Gasiul B., Kamieńska J., Olszewski J. Opieka nad położnicą i noworodkiem w środowisku domowym w okresie połogu, Studia Medyczne 2009; 13: 59–67.
- Torbé D., Stolarek A., Lubkowska A., Torbé A. Aktywność fizyczna zalecana we wczesnym połogu, Pomeranian J Life Sci 2016;62(3):53-56.
- Oppenheimer L. W., Sherriff E.A., Goodman J.D.S., Shah D., James C.E. (1986), The duration of lochia. BJOG: An International Journal of Obstetrics & Gynaecology, 93: 754-757.
- Chauhan G., Tadi P. Physiology, Postpartum Changes. [Updated 2022 Nov 14]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-.