Pojawienie się na świecie nowego członka rodziny to szczególne wydarzenie nie tylko z punktu widzenia matki, ale również jej bliskich, w tym przede wszystkim ojca dziecka. Sam poród również jest wyjątkowym przeżyciem, nie zawsze łatwym, dlatego wiele kobiet pragnie mieć w tym czasie przy sobie najbliższych, którzy mogliby ją wspierać w tym wyzwaniu. Nic więc dziwnego, że coraz więcej ciężarnych decyduje się na tzw. poród rodzinny. Na czym dokładnie polega? Gdzie może być zrealizowany? I czy mężczyzna powinien być przy porodzie? Na te i inne pytania znajdziesz odpowiedzi w poniższym artykule.
Co znajdziesz w tym artykule:
Poród rodzinny – poznaj swoje prawa
Jeszcze kilkadziesiąt lat temu większość rodziców spodziewających się dziecka nie miała wyboru, jeżeli chodzi o sposób i formę jego narodzin. Kobiety na porodówkę trafiały samotnie, bez towarzystwa bliskich, a ojcowie musieli czekać na informację ze szpitala o narodzinach potomka. Te czasy to na szczęście już przeszłość, warunki panujące na porodówkach uległy znaczącym przemianom, a porody rodzinne stały się standardem, który powinien zapewnić każdy szpital z porodówką i oddziałem położniczym.
Czym właściwie jest poród rodzinny? To nic innego jak poród, w trakcie którego oprócz położnej, rodzącej może towarzyszyć również bliska osoba. Najczęściej jest to poród siłami natury, choć coraz więcej szpitali oferuje również możliwość obecności partnera lub innej bliskiej osoby przy wykonywaniu cesarskiego cięcia. Poród rodzinny polega na aktywnym wsparciu rodzącej w trakcie narodzin malucha. Najczęściej rodzące chcą, by osobą towarzyszącą był ich mężczyzna. Przy porodzie jednak mogą towarzyszyć nam inne bliskie osoby: np. mama siostra, przyjaciółka ciężarnej.
W świetle prawa możliwość uczestnictwa bliskich w trakcie porodu gwarantowana jest przez Konstytucję, Ustawę o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta, a także Kodeks Etyki lekarskiej. Dużo też mówią o tym obowiązujące w naszym kraju Standardy Organizacyjne Opieki Okołoporodowej. Jest tam jasno zaznaczone, że:
Podczas porodu należy udzielać wsparcia medycznego w następujący sposób: - zapewnić ciągłość opieki; - dostosować, z uwzględnieniem możliwości organizacyjnych podmiotu wykonującego działalność leczniczą, opiekę nad rodzącą do jej indywidualnych potrzeb i aktualnej sytuacji zdrowotnej; - umożliwić rodzącej korzystanie ze wsparcia osoby bliskiej.
Porody rodzinne najczęściej odbywają się w jednoosobowych, specjalnie do tego celu przystosowanych salach, powinny one bowiem odbywać się w domowej atmosferze, z zachowaniem troski o niezbędne dla kobiety poczucie intymności i godności. To ważne, ponieważ choć idea porodu rodzinnego obejmuje niczym nieograniczoną możliwość obecności osoby bliskiej przy rodzącej, ona sama może w dowolnym momencie uznać by towarzysząca jej osoba opuściła salę. W takiej sytuacji zarówno personel medyczny jak i dana osoba powinni uszanować jej wolę. Inną sytuacją, w której mężczyzna przy porodzie może zostać wyproszony z sali porodowej są komplikacje okołoporodowe, które wymagają dodatkowych zabiegów medycznych, np. cesarskiego cięcia.
Czy za poród rodzinny trzeba płacić?
Obecność dodatkowej osoby przy porodzie to przywilej zagwarantowany nam prawnie, dlatego nie powinien on się wiązać z żadnymi dodatkowymi opłatami. Wyjątek stanowią prywatne kliniki, które nie mają podpisanego kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia w tym zakresie.
Jeżeli natomiast decydujemy się na poród rodzinny w szpitalu państwowym warto wiedzieć, że pobieranie jakichkolwiek opłat za umożliwienie samej obecności osoby bliskiej w trakcie porodu i zapewnienie do tego celu pojedynczej sali przez placówki, które zawarły kontrakt z NFZ jest sprzeczne z konstytucyjnymi zasadami szczególnej opieki nad kobietą w ciąży (art. 68 ust. 3 oraz art. 71 ust. 2), jak również z zasadą równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej (art.68 ust.2).
Każdy szpital, zarówno państwowy jak i prywatny ma natomiast możliwość pobierania opłat za tzw. dodatkowe udogodnienia. Należeć mogą do nich m.in. strój ochronny lub obuwie, dodatkowy posiłek dla osoby towarzyszącej czy możliwość jej noclegu w szpitalu. Koszty te, w zależności od szpitala, mogą być dość zróżnicowane (choć z zasady nie powinny stanowić ograniczenia w korzystaniu z praw pacjenta), dlatego jeszcze w ciąży warto się zorientować jaka jest ich wysokość. Informacja taka powinna być dostępna bezpośrednio w szpitalu, w którym kobieta planuje rodzić.
Mężczyzna przy porodzie – za i przeciw
Wiele przyszłych mam zastanawia się, czy mężczyzna powinien być przy porodzie. Oczywiście znajdą się zarówno zwolennicy jak i przeciwnicy takiego rozwiązania, jednak zdecydowanie większa część mężczyzn chce być obecna przy tym szczególnym wydarzeniu.
Jaka jest rola, jaką powinien odgrywać mężczyzna przy porodzie? Przede wszystkim ma on pomóc zachować rodzącej spokój, stanowić wsparcie w tym trudnym czasie, zarówno w trakcie trwania skurczów jak i pomiędzy nimi. Może brać aktywny udział, tuląc kobietę, masując jej plecy czy pomagać przyjąć jak najlepszą w trakcie porodu pozycję. Często także mężczyzna przy porodzie pomaga rodzącej przemieszczać się między skurczami po sali, a także dostarcza jej niezbędne napoje czy przekąski. Nie zapominajmy również o tym, że w większości szpitali możliwe jest, by to właśnie świeżo upieczony tata dokonał symbolicznego przecięcia pępowiny.
Niejednokrotnie zdarza się, że obecność mężczyzny przy porodzie jest również wsparciem dla samego personelu medycznego, który nie zawsze ma możliwość być w sali porodowej przez cały czas. Poród oczami mężczyzny wygląda zupełnie inaczej niż w przypadku rodzącej, jest mu łatwiej obiektywnie ocenić jego przebieg, a także przekazać konkretne informacje personelowi medycznemu. To właśnie dzięki obserwacjom osoby towarzyszącej kobiecie w trakcie porodu rodzinnego często możliwe jest sprawniejsze jego zakończenie.
Wśród głównych zalet jakie niesie ze sobą poród rodzinny specjaliści z zakresu medycyny i psychologii wymieniają: - mniejsze, subiektywne odczuwanie bólu, - lepszą komunikację z personelem medycznym, - ograniczenie potrzeby znieczulenia, - zacieśnienie relacji między partnerami, - silniejszą więź między ojcem a dzieckiem bezpośrednio w pierwszych tygodniach po porodzie, - możliwość uwiecznienia momentu narodzin na zdjęciach czy też filmie.
Oczywiście poród rodzinny oprócz zalet ma też swoje wady, jednak jest ich zdecydowanie mniej. Kobieta razem z ojcem dziecka powinna dobrze zastanowić się, czy to właśnie on powinien być osobą uczestniczącą przy porodzie. Może bowiem okazać się, że partner nie czuje się na siłach by podjąć wyzwanie jakim jest poród rodzinny, mdleje na widok krwi lub przeraża go wizja patrzenia na cierpienie ukochanej kobiety. Choć dla wielu kobiet może się to wydawać nieracjonalne, należy dać partnerowi możliwość wyboru. W sytuacji bowiem gdy mężczyzna przy porodzie zamiast pomagać, będzie sam wymagał pomocy, poród rodzinny może okazać się bardziej problematyczny niż ten przeżywany w pojedynkę. Wiele par, gdzie mężczyzna nie jest w 100% przekonany do swojej obecności w trakcie porodu decyduje się na tzw. kompromis. Polega on na tym, że mężczyzna przy porodzie obecny jest jedynie w jego pierwszej fazie (która może trwać nawet kilkanaście godzin), natomiast na czas fazy zasadniczej, gdy dziecko przychodzi na świat, opuszcza on salę porodową.
Plan porodu – dlaczego warto go mieć?
Czym jest plan porodu i jak ma się on do wydarzenia jakim jest poród rodzinny? Plan porodu to dokument, który może przygotować każda przyszła mama. W zależności od preferencji można spisać go samodzielnie lub z pomocą położnej czy lekarza prowadzącego ciążę. Wiele kobiet przygotowuje go w trakcie zajęć w szkole rodzenia.
Plan porodu obejmuje wszystkie elementy postępowania medycznego podczas porodu, a dodatkowo określa samo miejsce porodu jak i informacje odnośnie do osób towarzyszących, jeżeli kobieta decyduje się na poród rodzinny. W wielu przypadkach w planie porodu ujęte są także wytyczne postępowania z rodzącą i noworodkiem zarówno bezpośrednio po porodzie jak i w trakcie pobytu na oddziale położniczym.
W planie porodu ciężarna ma prawo określić swoje oczekiwania, a także zaznaczyć na jakie zabiegi wyraża zgodę, a jakich zdecydowanie chce uniknąć. Przygotowanie go jeszcze w okresie ciąży pozwala podjąć wiele istotnych decyzji na spokojnie, bez emocji, które towarzyszą nam już w trakcie samych narodzin. W miarę możliwości plan porodu powinien być w całości respektowany przez personel medyczny. Może się jednak zdarzyć, że w trakcie porodu zajdą okoliczności, które mogą wymagać podjęcia przez personel decyzji sprzecznych z wytycznymi z planu porodu, jednak mających istotny wpływ na życie i zdrowie matki i dziecka (np. w zakresie ochrony krocza czy użycia narzędzi wspomagających w trakcie zabiegu).
Obecność innej bliskiej osoby przy porodzie
W większości przypadków poród rodzinny to wydarzenie, w którym towarzyszy ojciec dziecka, czyli partner lub mąż ciężarnej. Wbrew pozorom jednak nie zawsze to właśnie mężczyzna przy porodzie musi być obecny. W tym trudnym wyzwaniu rodzącej towarzyszyć może równie dobrze inna osoba, dzięki której będzie ona się czuła bezpiecznie i która zapewni jej odpowiednie wsparcie. Wiele kobiet chce, by w tym szczególnym wydarzeniu towarzyszyła im ich mama, siostra czy też najbliższa przyjaciółka. Niektóre z kolei decydują się na obecność prywatnej położnej lub tzw. douli, które dzięki fachowej wiedzy z zakresu fizjologii porodu jak również psychologii mogą wspierać rodzącą na wielu różnych płaszczyznach.
Bibliografia:
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej Dz.U. 2018 poz. 1756
Berkau A., Suchowiak S., Plagens–Rotman K., Poród rodzinny z perspektywy ojca dziecka, Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu 1 (46) 2016
Wdowiak A, Lewicka M, Bakalczuk G, Bąk M, Bakalczuk S, Wiktor H. Expectations of married couples about family labour. Medycyna Ogólna. 2010;16(3):323–330.
Poręba R. Poród rodzinny. Klin Perinat Ginekol. 2004, 40, supl 1, 11–4