Dla zachowania równowagi w ludzkim organizmie bardzo ważna jest prawidłowa kolonizacja jelit. Tworzenie się mikrobioty, czyli zespołu mikroorganizmów zasiedlających przewód pokarmowy, zależy od wielu czynników i trwa przez około 1000 pierwszych dni życia dziecka – już od momentu poczęcia. Jak pokazują wyniki badań, mikrobiota wpływa na aktywację układu immunologicznego, a zaburzenia jej składu mogą nieść ryzyko rozwoju chorób alergicznych w przyszłości¹.
Co znajdziesz w tym artykule:
Od czego zależy skład mikrobioty?
Zespół bakterii zasiedlających przewód pokarmowy nie jest taki sam przez całe życie i pod wpływem różnych czynników – diety, stresu, antybiotykoterapii czy infekcji – może ulegać krótko- i długoterminowym zmianom. Na skład mikrobioty niemowlęcia wpływa sposób porodu, długość ciąży, otoczenie dziecka i matki, mikrobiota matki czy długość hospitalizacji i stosowane leki. Z przeprowadzonych badań wynika, że największym i najbardziej trwałym modyfikacjom mikrobiota podlega w trakcie 2 pierwszych lat życia dziecka. Zaburzenia jej składu w tym okresie mogą skutkować nieprawidłowościami w aktywacji układu immunologicznego i rozwojem chorób alergicznych w przyszłości².
Mikrobiota alergików
Dzieci, u których występuje alergia, charakteryzują się mniejszym zróżnicowaniem flory bakteryjnej jelit. Jak się okazuje, różnice w składzie mikrobioty pomiędzy dziećmi zdrowymi a dziećmi z alergią występują już w okresie noworodkowo-niemowlęcym, jeszcze zanim pojawią się pierwsze objawy alergii. Uważa się, że skład mikrobioty jelit, który zmniejsza ryzyko wystąpienia alergii, mają niemowlęta urodzone naturalnie, karmione piersią, których matki w czasie ciąży i laktacji nie przyjmowały antybiotyków oraz używek. Są to również dzieci mające kontakt z naturą, zwierzętami i rówieśnikami, a ich życiu nie towarzyszy nadmierna higienizacja².
Karmienie piersią a rozwój alergii
Najlepszym pokarmem dla niemowlęcia jest mleko kobiecie. Dostarcza ono dziecku wszystkie niezbędne składniki w odpowiednich ilościach (z wyjątkiem witamin D i K, które należy suplementować w porozumieniu z lekarzem), wspomagając dojrzewanie układu pokarmowego, immunologicznego oraz rozwój mikrobioty jelitowej³. Do najbardziej istotnych składników mleka matki, odpowiedzialnych za kształtowanie się mikrobiomu, należą oligosacharydy mleka kobiecego – składniki o właściwościach prebiotycznych, które stanowią pożywkę dla dobrych bakterii, jednocześnie indukującą ich namnażanie w jelitach². Poza prebiotykami mleko kobiece zawiera także bakterie probiotyczne – jest zatem naturalnym synbiotykiem. Warto jednak wiedzieć, że profil mikrobiotyczny mleka nie jest identyczny u wszystkich kobiet i zależy od wielu czynników, m.in. od indywidualnego składu mikrobioty jelitowej i skórnej, stanu zdrowia czy przyjmowanych leków². Różnice w składzie dotyczą także kobiet po cięciu cesarskim, których mleko zawiera mniejszą liczbę niektórych bakterii w porównaniu do mleka kobiet, które urodziły siłami natury. Wyniki badań potwierdzają, że skład mikrobiomu jelitowego niemowląt karmionych piersią korzystnie wpływa na rozwój odporności i tolerancji immunologicznej, a zatem chroni przed rozwojem alergii².
Pre- i probiotyki w mleku modyfikowanym
Choć mleko kobiece jest najlepszym pokarmem dla niemowlęcia i korzystnie wpływa na kształtowanie się układu immunologicznego, to karmienie piersią nie zawsze jest możliwe. Wtedy mama w porozumieniu z lekarzem pediatrą powinna wybrać odpowiednie mleko modyfikowane. Skład takich produktów oczywiście różni się od składu mleka kobiecego, jednak są one wzbogacane w substancje bioaktywne naturalnie, obecne w pokarmie mamy (również te bezpośrednio wpływające na mikrobiom dziecka. Można do nich zaliczyć m.in. oligosacharydy o właściwościach prebiotycznych czy bakterie probiotyczne, które naturalnie znajdują się w mleku kobiecym. . Do najbardziej przebadanych klinicznie oligosacharydów zalicza się mieszaninę krótkołańcuchowych galaktooligosacharydów (GOS) i długołańcuchowych fruktooligosacharydów (FOS) w stosunku 9:1. Wyniki badań pokazują, że dodatek kompozycji GOS/FOS do mleka modyfikowanego pobudza zmianę profilu mikrobiotycznego niemowląt w kierunku profilu obserwowanego u dzieci karmionych piersią⁴ ⁵.
¹Bartuzi Z., Rola flory bakteryjnej jelit w rozwoju alergii na pokarmy. Alergia, 2: 5-10, 2016.
²Cukrowska B., Programowanie mikrobiotyczne i żywieniowe – znaczenie mikrobiomu i wczesnej ekspozycji na potencjalne alergeny pokarmowe w rozwoju alergii. Standardy Medyczne/Pediatria, 15, 2018.
³Musilova S., i wsp., Beneficial effects of human milk oligosaccharides on gut microbiota. Benef Microbes 2014; 5:273-283.
⁴Moro G.E., i wsp., Effects of a new mixture of prebiotics on faecal flora and stools in term infants. Acta Paediatr Suppl 2003; 91:77-79.
⁵Knol J., i wsp., Colon microflora in infants fed formula with galacto- and fructo-oligosaccharides: more like breast-fed infants. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2005; 40:36-42.