Nietolerancja laktozy u niemowląt

Noworodki urodzone o czasie mają zdolność do trawienia i wchłaniania tego cukru mlecznego. Obecnie u niemowląt, często (niekoniecznie słusznie) podejrzewa się występowanie nietolerancji laktozy. Zaburzenia trawienia i wchłaniania laktozy pojawiają się, gdy organizm nie jest w stanie prawidłowo rozłożyć cząsteczki laktozy składającej się z glukozy i galaktozy. Wynika to głównie z niedoboru enzymu – laktazy –  trawiącego laktozę. Niedobór  enzymu może być wrodzony (pierwotny niedobór laktazy – niezwykle rzadkie schorzenie) lub nabyty (wtórny niedobór laktazy). Zdarza się niekiedy, że u  niemowląt i małych dzieci dochodzi do wtórnego niedoboru laktazy na skutek przebytej infekcji czy zapalenia przewodu pokarmowego. Wtórny, przejściowy niedobór laktazy może czasami występować również w przebiegu nieleczonej alergii pokarmowej. 

Objawy nietolerancji laktozy

Jeśli u niemowlęcia występuje nietolerancja laktozy, prawie zawsze jest ona wynikiem przebytej infekcji, zakażenia układu pokarmowego lub związana jest z celiakią bądź alergią pokarmową. Mówimy wtedy o wtórnym niedoborze laktazy, powstałym wskutek uszkodzenia śluzówki jelita i komórek produkujących enzymy trawienne. Nietolerancja laktozy objawia się dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego. Najczęściej pojawiają się bóle brzucha, biegunka, nudności, gazy i wzdęcia, które występują po spożyciu produktu z laktozą. Laktoza w mleku mamy stanowi 80% wszystkich jego węglowodanów. Nietolerancja laktozy nie jest tym samym, co alergia na białko mleka krowiego, potocznie zwana skazą białkową. W reakcję alergiczną zaangażowane są mechanizmy układu immunologicznego, które nie biorą udziału przy wystąpieniu objawów nietolerancji laktozy. Ta cecha jest pomocna przy diagnostyce nietolerancji laktozy.

Jak rozpoznać nietolerancję laktozy?

Rodzaj oraz nasilenie objawów zależą od ilości produkowanej przez organizm laktazy, która trawi laktozę. Im mniej enzymu w jelitach, tym bardziej dotkliwe są objawy. Nie każda biegunka, kolka czy wzdęcia wiążą się z nietolerancją laktozy. W diagnostyce ważne jest wykluczenie innych chorób, biegunki infekcyjnej czy zakażenia pasożytniczego, które powodują u niemowląt podobne dolegliwości. Po wstępnym wywiadzie można zastosować jedną lub więcej z zalecanych metod diagnostyki.

• Wodorowy test oddechowy. Polega na nieinwazyjnym pomiarze stężenia wodoru w wydychanym powietrzu. Badanie wykonuje pediatra, a interpretacją wyników zajmuje się gastrolog dziecięcy.
• Badanie stolca. U niemowląt, u których występuje wodnista biegunka mierzy się pH stolca. Można także zlecić badanie kału na obecność substancji redukujących węglowodany.
• Wykonanie próby eliminacji i prowokacji pokarmowej. To badanie zleca się u dzieci starszych, które nie są już karmione wyłącznie piersią. Badanie polega na czasowym usunięciu z jadłospisu dziecka produktów będących źródłem laktozy i obserwowaniu  czy objawy ustąpiły. Źródłami laktozy (oprócz mleka i nabiału) mogą być także pieczywo, płatki śniadaniowe, słodycze, gotowe dania, niektóre wędliny, przetwory i wiele produktów z pozoru bezlaktozowych. Rodzice powinni uważnie czytać etykiety wszystkich produktów spożywczych, które poddają dziecku. Dietę bezlaktozową w celach diagnostyki stosuje się około 2 tygodnie.

Jak pomóc dziecku z nietolerancją laktozy?

W przypadku potwierdzonej nietolerancji laktozy należy wprowadzić dietę eliminacyjną u dziecka. Takie postępowanie spowoduje ustąpienie objawów i poprawi komfort życia dziecka. Ustalenie jadłospisu warto zlecić wykwalifikowanemu dietetykowi, ponieważ samodzielne próby wdrażania diety eliminacyjnej niosą pewne ryzyko. Produkty bogate w laktozę, czyli mleko i nabiał to najlepsze źródła wapnia w diecie małego dziecka. Eliminowanie ich z codziennego jadłospisu wymaga znalezienia produktów zastępczych o wysokiej zawartości wapnia.

Nie wszystkie rodzaje nietolerancji laktozy wymagają stosowania ścisłej diety do końca życia. Taka konieczność zachodzi wyłącznie w przypadku wrodzonego niedoboru laktazy – niezwykle rzadkiej choroby. W wielu przypadkach dzieci lub dorośli tolerują określone ilości laktozy i bez problemu mogą spożywać jej źródła takie jak jogurt, który zawiera laktozę częściowo strawioną przez bakterie fermentacji mlekowej.

Ekspert radzi:

• Jeśli karmisz piersią, a u Twojego dziecka zdiagnozowano nietolerancję laktozy, skonsultuj z lekarzem sposób żywienia niemowlęcia. Sposób żywienia dziecka zależy od przyczyny nietolerancji laktozy.
• Nietolerancja laktozy jest rzadkim schorzeniem i bywa rozpoznawana zbyt często. Dlatego, przy podejrzeniu przez matkę problemów z trawieniem laktozy u dziecka, należy skonsultować się z lekarzem, który zleci odpowiednie badania i postawi właściwą diagnozę.
• Laktoza spożywana przez matkę nie przedostaje się do jej mleka. Cukier jest trawiony i rozkładany w przewodzie pokarmowym matki do glukozy i galaktozy. Laktoza, która znajduje się w mleku matki, produkowana jest w gruczole piersiowym. Zatem nie ma możliwości zmniejszenia jej ilości w mleku za pomocą diety eliminacyjnej.
• Eliminacja mleka i nabiału z diety matki karmiącej nie jest wskazana i nie wpłynie na zmniejszenie ilości laktozy w pokarmie matki.