Okres przedszkolny to czas, w którym rozwój psychofizyczny następuje bardzo intensywnie, a karmienie dziecka ma dla tego procesu duże znaczenie. Wówczas wciąż kształtują się jego nawyki żywieniowe, a także wykształcają się postawy prozdrowotne. Prawidłowa dieta przedszkolaka, dopasowana do etapu rozwoju organizmu oraz potrzeb żywieniowych, wpłynie na jakość jego życia, w tym rozwój odporności i mózgu.
Co znajdziesz w tym artykule:
W pierwszych miesiącach życia najlepszym sposobem żywienia jest karmienie dziecka piersią. Następnie mama dba o prawidłowy rozwój niemowlęcia poprzez rozszerzanie diety o bezpieczne produkty wysokiej jakości. Po 2. roku życia mają miejsce kolejne etapy rozwoju dziecka, w tym rozwoju mózgu i odporności. Mały przedszkolak wciąż ma inne potrzeby żywieniowe niż dorosły i potrzebuje zbilansowanej diety.
Jak układać dietę przedszkolaka?
Zgodnie z zasadami prawidłowego żywienia dzieci, młodzież i dorośli powinni spożywać 4-5 posiłków dziennie. Jadłospis w przedszkolu, czyli śniadanie, obiad i podwieczorek, powinien pokrywać ok. 75% dziennego zapotrzebowania na składniki odżywcze i energię. Pozostałe 25% to posiłki spożywane w domu. Chociaż po 1. roku życia dieta dziecka jest już bardzo urozmaicona, to wciąż nie powinno zabraknąć w niej produktów mlecznych, które mają wysoką wartość odżywczą.
Zbilansowanie diety oznacza jej urozmaicenie poprzez podawanie odpowiedniej dla rozwijającego się organizmu żywności oraz właściwej liczby posiłków o dopasowanej wartości energetycznej i odżywczej.
W codziennej diecie dziecka powinny znaleźć się wszystkie grupy produktów:
- warzywa,
- owoce,
- produkty zbożowe,
- produkty białkowe: mięso, drób, ryby i jaja oraz mleko i przetwory mleczne (w tym mleko modyfikowane i inne produkty mleczne – jogurt naturalny, kefir, biały ser).
- tłuszcze,
- Do zaspokajania pragnienia zawsze powinna służyć wyłącznie woda.
Dieta a rozwój mózgu dziecka
Witamina D jest potrzebna nie tylko do prawidłowego rozwoju kości, dzięki właściwościom regulującym wchłanianie wapnia i fosforu. Wspiera ona również układ immunologiczny, dzięki czemu organizm dziecka może bronić się przed drobnoustrojami pochodzącymi z otoczenia. Odporność przedszkolaka nie jest jeszcze w pełni rozwinięta – proces ten zakończy się dopiero ok. 12. roku życia!
Witamina D jest wytwarzana w organizmie pod wpływem działania promieni słonecznych na skórę – jej ilość w pokarmach jest znikoma. Właśnie dlatego tak ważna jest jej suplementacja. Po 1. urodzinach w okresie niewielkiego nasłonecznienia tj. szczególnie od września do kwietnia dziecko powinno otrzymywać 600-1000 j.m. witaminy D na dobę, w zależności od masy ciała. Suplementację warto uzgodnić z lekarzem pediatrą*. Warto również wybrać karmienie mlekiem modyfikowanym zawierającym witaminę D.
Żelazo także wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego, wspomaga wytwarzanie czerwonych krwinek i pomaga w transporcie tlenu; jest też niezbędne do rozwoju funkcji poznawczych. Żelazo pochodzące z ryb czy czerwonego mięsa jest lepiej przyswajalne niż to ze źródeł roślinnych. Dobrym źródłem żelaza jest także mleko modyfikowane, które wciąż może być ważnym elementem codziennej diety dziecka.
Jak wynika z raportów dotyczących oceny stanu odżywienia dzieci w wieku przedszkolnym, źródłem żelaza, wapnia i witaminy D w diecie były przede wszystkim produkty wzbogacone w ten pierwiastek (np. mleko modyfikowane).**
W wieku przedszkolnym wzrasta masa mózgu, który osiągnie rozmiar mózgu osoby dorosłej, gdy dziecko skończy 5 lat. Trwa proces mielinizacji, polegający na pokrywaniu wypustek komórek nerwowych osłonkami tłuszczowymi, które umożliwiają sprawne przesyłanie informacji – w dużej mierze od tego procesu zależy przyszła inteligencja dziecka i umiejętność funkcjonowania w społeczeństwie. Dlatego tak ważne jest, by w jego diecie nie zabrakło także niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych z grupy omega 3, ważnych dla rozwoju mózgu.
Przeczytaj również
Dieta a rozwój odporności dziecka
Układ odpornościowy człowieka zaczyna kształtować się już podczas życia płodowego, a pełną dojrzałość osiąga dopiero około 12. roku życia dziecka. Duży wpływ na prawidłowy rozwój odporności ma odpowiednia dieta, bowiem wszelkie niedobory składników odżywczych mogą osłabić funkcjonowanie mechanizmów obronnych organizmu, a tym samym zwiększyć podatność na infekcje. Szczególnie istotne substancje odżywcze dla rozwoju odporności u dziecka to: witamina A, witamina C, witamina D i żelazo. Warto czerpać je bezpośrednio z pożywienia – nie należy podawać dziecku suplementów bez uprzedniej konsultacji z lekarzem-pediatrią.
Funkcjonowanie układu immunologicznego jest ściśle powiązane z układem pokarmowym, a dokładniej mikrobiotą, której skład uzależniony jest m.in. od sposobu odżywiania. Wszelkie zaburzenia w jej składzie mogą skutkować osłabieniem odporności, dlatego tak ważne jest dbanie o odpowiednią dietę przedszkolaka.
*„Poradnik żywienia niemowląt. Krok po kroku od narodzin do pierwszych urodzin”, pod red. Prof. Hanny Szajewskiej i dr han. n. med. Andrei Horvath, Medycyna Praktyczna, Kraków 2014.
** Dymkowska-Malesa M., Szparaga A. Ocena spożycia wybranych witamin i składników mineralnych w przedszkolnych racjach pokarmowych dzieci z terenu Koszalina, Nowa Pediatria 3/2013; 106-110
*** Sochacka-Tatara E, Jacek R, Sowa A, Musiał A. Ocena sposobu żywienia dzieci w wieku przedszkolnym Probl Hig Epidemiol 2008, 89(3): 389-394