Może się wydawać, że rodzaj porodu ma znaczenie jedynie dla przyszłej mamy, bo dla niemowlęcia najważniejsze jest szczęśliwe pojawienie się na świecie. Otóż nie do końca tak jest. To, jak przebiega poród i w jaki sposób się odbywa – naturalny czy poprzez cięcie cesarskie – ma ogromne znaczenie dla dziecka. Poród siłami natury i karmienie piersią dobroczynnie wpływają na odporność dziecka, ponieważ sprzyjają kolonizacji przewodu pokarmowego przez odpowiednie bakterie. A co, jeśli cięcie cesarskie jest konieczne? Jak wówczas należy zadbać o rozwój układu immunologicznego niemowlęcia?
Co znajdziesz w tym artykule:
Początki układu odpornościowego
Odporność dziecka zaczyna się kształtować już w trakcie życia płodowego. Rozwój układu immunologicznego w pewnym stopniu jest uzależniony od stylu życia i sposobu żywienia przyszłej mamy, która powinna stosować odpowiednio zbilansowaną dietę, przede wszystkim – jeść dla dwojga, a nie za dwoje. Jej jadłospis powinien być bogaty w witaminy A, C i D, kwas foliowy oraz kwasy tłuszczowe z grupy omega 3.
Około 17. tygodnia ciąży przez łożysko mamy przekazywane są dziecku matczyne przeciwciała w postaci immunoglobulin¹, które w pierwszych miesiącach życia niemowlęcia przyczyniają się do jego ochrony przed chorobami.
W chwili narodzin układ odpornościowy niemowlęcia jest jednak jeszcze niedojrzały i trudno jest mu bronić się przed obecnymi w jego otoczeniu bakteriami i wirusami. To właśnie u dzieci występuje największe ryzyko zachorowań i infekcji, ponieważ układ immunologiczny pełną dojrzałość osiągnie dopiero około 12. roku życia. Z tego powodu w pierwszych latach potrzebuje odpowiedniego wsparcia.
Poród naturalny a odporność dziecka
W momencie rozwiązania naturalnego dziecko przychodzi na świat przez kanał rodny mamy i dzięki temu ma kontakt z obecnymi w matczynej pochwie dobrymi bakteriami. Otrzymana od mamy przyjazna mikrobiota sprzyja budowaniu mikrobioty maluszka poprzez kolonizację jego przewodu pokarmowego odpowiednimi bakteriami, co ma kluczowy wpływ na jego prawidłowy rozwój, w tym również układu odpornościowego. Warto pamiętać, że każdy poród rozpoczęty drogami natury może z uzasadnionych względów zakończyć się cięciem cesarskim. Decyzję o zakończeniu rozwiązania drogą cięcia cesarskiego podejmuje lekarz, a jest ona podyktowana na ogół tym, że występują objawy mówiące o zagrożeniu stanu zdrowia mamy lub dziecka lub poród nie postępuje prawidłowo.
Cięcie cesarskie a mikrobiota dziecka
Mikrobiota (flora bakteryjna) dzieci urodzonych drogami natury znacząco się różni od mikrobioty niemowląt, które przyszły na świat poprzez cięcie cesarskie. Podczas cięcia cesarskiego noworodek rodzi się w bardzo sterylnym, wręcz jałowym otoczeniu – pośród narzędzi operacyjnych i innych akcesoriów medycznych². Mikrobiota, z którą styka się w pierwszej kolejności, jest więc szpitalną florą bakteryjną. To dlatego w takiej sytuacji kluczowy jest natychmiastowy kontakt mamy i dziecka „skóra do skóry”. Jeśli z jakichś powodów nie jest to możliwe, maleństwo powinno zostać oddane w ramiona taty. To również droga na wzmacnianie odporności.
Jakie jest znaczenie mikrobioty jelitowej?
Odpowiednia mikrobiota jelitowa wspiera trawienie pokarmu, ale także dostarcza organizmowi kluczowe witaminy i składniki mineralne oraz ochrania przed infekcjami. W przypadku dzieci urodzonych poprzez cięcie cesarskie ich mikrobiota ma pewne braki, ponieważ w przeciwieństwie do dzieci, które przyszły na świat poprzez rozwiązanie naturalne, w układzie pokarmowym niemowlęcia obecne są tylko bakterie, które znajdowały się na skórze mamy lub taty. Zwiększa to ryzyko wstąpienia u malucha takich chorób jak alergia, astma, cukrzyca typu I czy otyłość w przyszłości³.
Niezastąpiona pomoc w budowaniu odporności
Po narodzinach – bez względu na rodzaj porodu – dla odporności najlepsze jest karmienie piersią. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca wyłączne karmienie piersią przez 6 pierwszych miesięcy życia niemowlęcia. Co ciekawe, już w trakcie pierwszej doby po porodzie noworodek wraz z pokarmem mamy otrzymuje dużą ilość przeciwciał, które tworzą tarczę ochronną organizmu przed infekcjami. Mleko mamy to źródło m.in. związków immunologicznych, oligosacharydów, oraz żywych bakterii. U niemowląt karmionych piersią urodzonych naturalnie, karmionych piersią najbardziej liczebnymi gatunkami Bifidobakterii są m.in Bifidobacterium breve. Istnieją sytuacje, w których mama nie może wyłącznie karmić piersią. Dodatkowo poród przez cesarskie cięcie może powodować trudności w karmieniu piersią. Rozwiązaniem żywieniowym wspierającym wzrost kluczowych bakterii z rodzaju Bifidobacterium u niemowląt, ktore nie moga być karmione piersią może być zastosowanie mieszanek synbiotycznych, zawierających żywe bakterie i oligosacharydy prebiotyczne. Badania wykazały, że zastosowanie mieszanki z dodatkiem scGOS/lcFOS i bakterii probiotycznych Bifidobacterium breve M-16V niwelowało niekorzystne zmiany w mikrobiocie jelitowej, poprzez zwiększenie liczebności Bifidobakterii u niemowląt urodzonych drogą cięcia cesarskiego ⁴.
Czy wiesz, że…
jednym z elementów wsparcia budującej się odporności dziecka jest prawidłowa dieta, która powinna być bogata m.in. w witaminy A, C i D?
Witamina A ma kluczowy wpływ na sprawne funkcjonowanie układu odpornościowego dziecka – m.in. oddziałuje na utrzymanie ciągłości błon śluzowych, nie dopuszczając w ten sposób do przedostawania się drobnoustrojów chorobotwórczych. Witamina C w dużym stężeniu obecna jest w leukocytach (komórkach odpornościowych), gdzie jest szybko „zużywana” w czasie infekcji⁵. Witamina D natomiast wspiera mechanizmy odporności wrodzonej i nabytej, m.in. poprzez wzmacnianie właściwości przeciwdrobnoustrojowych komórek odpornościowych oraz odpowiednią modyfikację aktywności przeciwciał ⁶ .
Zdarzają się jednak sytuacje, kiedy karmienie piersią nie jest możliwe. W takim przypadku mama po konsultacji z pediatrą powinna wybrać mleko modyfikowane dopasowane do potrzeb niemowlęcia oraz wspierające kształtującą się u niego odporność. Ponadto przed wyborem mleka modyfikowanego mama powinna zwrócić uwagę na kompozycję składników w produkcie. O tym bowiem, czy dane mleko ma skład odpowiedni dla dziecka, nie świadczy jeden składnik, a cała jego kompozycja.
Równie ważnymi czynnikami wzmacniającymi dziecięcą odporności są m.in.:
- szczepienia ochronne,
- hartowanie, czyli codzienne spacery na świeżym powietrzu,
- wietrzenie pomieszczenia, w którym przebywa dziecko.
¹https://www.mp.pl/szczepienia/ekspert/zagadnienia_rozne_ekspert/106439,czy-przeciwciala-matczyne-chronia-niemowleta-przed-ciezkimi-zakazeniami-do-89-miesiaca-zycia
²https://forumpediatrii.pl/artykul/mikrobiota-noworodka-w-zaleznosci-od-rodzaju-porodu-i-mozliwe-nastepstwa
³Tamże.
⁴Chua MC. et al. JPGN 2017;65: 102–106
⁵Kościej A, Skotnicka-Graca U, Ozga I. Rola wybranych czynników żywieniowych w kształtowaniu odporności dzieci. Probl Hig Epidemiol 2017, 98(2): 110-117.
⁶ Tamże