Zmysły dziecka rozwijają się już w okresie płodowym, a od momentu narodzin maluch poznaje świat wszystkimi zmysłami. Ważny jest dla niego dotyk i bliskość mamy.
Co znajdziesz w tym artykule:
Dziecko, wtulając się w rodzica, słucha jego głosu, wpatruje się w twarz opiekuna, czuje zapach, a nawet smak skóry karmiącej go mamy. Dzięki zmysłom maluch odbiera szereg bodźców, które pozytywnie wpływają na rozwój jego układu nerwowego.
Dotyk i czucie
Dotyk rozwija się jako jeden z pierwszych zmysłów. Dziecko poznaje świat przede wszystkim poprzez dotyk, to jego sposób na komunikację ze światem zewnętrznym. Bliskość rodzica, dająca poczucie bezpieczeństwa, ma ogromne znaczenie dla dziecka. Potrzeba doznań dotykowych jest potrzebą wrodzoną, dotykanie wpływa na rozwój dziecka, buduje więzi, wspiera nawiązywanie relacji emocjonalnej. Wrażliwość dotykowa rozwija się od głowy do stóp, dziecko poznaje świat najpierw poprzez usta – ssie, żuje, przełyka, wkłada rączki i przedmioty do buzi. Później dopiero maluch zaczyna rozpoznawać przedmioty za pomocą rączek.
Czucie jest pojęciem szerszym niż dotyk, obejmuje doznania dotykowe, termiczne (dotyczące temperatury ciała lub otoczenia) czy bólowe, ale także wrażenia z nacisku na ciało. Czucie głębokie ułatwia nam wykonywanie zadań wymagających koordynacji. Zmysł czucia głębokiego (proprioceptywnego) doskonali się wraz z rozwojem ruchowym i zbieraniem informacji z dotykania i „bycia dotykanym” przez inne osoby czy przedmioty.
Jak wspierać rozwój zmysłu dotyku i czucia dziecka?
By stymulować rozwój dziecka, należy zapewnić mu jak najwięcej pozytywnych doznań dotykowych i z czucia głębokiego.
- Warto pamiętać, że zabiegi pielęgnacyjne przy noworodku są dla malucha momentami ważnymi pod względem stymulacji dotykowej.
- Ogromnym wsparciem dla rozwoju dziecka będzie masaż, który rodzice mogą robić niemowlakowi na co dzień.
- Ważne, by pozwalać dziecku na pełzanie, raczkowanie po różnorodnych fakturach, chodzenie boso, przechodzenie przez tunel czy pod krzesłami (w skulonej pozycji ciała).
- Dziecku należy pozwolić na zabawę przedmiotami i zabawkami dostarczającymi rozmaitych i zmiennych wrażeń dotykowych.
- Dla nieco starszych (trzylatków) dobrym rozwiązaniem będą zabawy masami plastycznymi, pomoc w pracach kuchennych (np. wyrabianie lub wałkowanie ciasta), zabawki, których ściśnięcie wywoła określony efekt (np. dźwiękowy czy „wystrzelenie” strumienia wody), zabawy w piaskownicy (sypanie łopatką piasku do wiaderka, przenoszenie go dalej i usypywanie „góry”).
- Dla nieco starszych poleca się też zabawy z rodzicem w przyjmowanie lub naśladowanie zmiennych pozycji ciała np. kucnięcie – wyprostowanie się z podniesieniem rąk do góry (tzw. „krasnoludek-wielkoludek”).
Przeczytaj również:
Zmysł równowagi
Zmysł równowagi pozwala na odbiór siły grawitacji, zachowanie równowagi, efektywne poruszanie się. Niemowlęta na co dzień walczą z siłą grawitacji unosząc do góry głowę. Starsze dzieci, ucząc się pełzać, raczkować czy chodzić, korzystają w dużej mierze właśnie ze zmysłu równowagi.
Jak wspierać rozwój zmysłu równowagi dziecka?
Rozwój zmysłu równowagi można wspierać na co dzień poprzez zabawę i czynności pielęgnacyjne. Pamiętaj, że stymulacja zmysłu równowagi wpływa pozytywnie na rozwój mózgu dziecka.
- Zmysł równowagi stymulują noszenie niemowlęcia na rękach, huśtanie, podnoszenie w górę.
- Starsze dzieci lubią podrzucanie, okręcanie wokół osi.
- Dziecku, które już potrafi chodzić, należy zapewnić przestrzeń do stymulowania zmysłu równowagi, dać swobodę ruchu, pozwolić na pokonywanie przeszkód.
- Każda zmiana położenia ciała i głowy w przestrzeni stymuluje receptory układu przedsionkowego, których są 3 rodzaje – reagujące na ruch przód-tył (np. huśtawka); góra-dół (schylenie się z głową w dół, wspinanie się lub schodzenie, podrzucanie, zjeżdżanie w dół – to także pobudzenie czucia głębokiego), ruch kątowy lub rotacyjny (karuzela, kręcenie się wokół własnej osi, ale też odwracanie głowy do tyłu).
Słuch i wzrok
Narząd słuchu dziecka rozwija się już w brzuchu matki, ale percepcja słuchowa, czyli odbieranie wrażeń słuchowych, kształtuje się od momentu narodzin. Dzieci są wrażliwe na częstotliwość różnych dźwięków, z czasem zaczynają coraz lepiej lokalizować ich źródło. Słuch jest zmysłem, który będzie się rozwijał przez lata, dopiero nastolatek osiąga maksymalny próg słyszalności.
Już teraz masz wpływ na przyszłość Twojego dziecka. Kształtujesz ją jeszcze przed poczęciem, dbając o zdrowie Twoje i partnera. Następnie troszczysz się o żywienie i styl życia podczas ciąży. Po urodzeniu dziecka z miłością i oddaniem wspierasz jego prawidłowy rozwój, bo wiesz doskonale, że przyszłość Twojego dziecka zaczyna się już dziś.
Jak wspierać rozwój zmysłu słuchu i wzroku dziecka?
Rozwój słuchu wspierają dźwięki otaczające dziecko. Ważne, by były subtelne, maluchy nie czują się dobrze blisko źródeł hałasu. Z każdym miesiącem dziecko będzie intensywniej reagować na dźwięki, nadejdzie też moment, w którym zainteresuje się muzyką.
- By wspierać rozwój umiejętności słuchania, dobrze jest kontrolować ilość dźwięków w otoczeniu dziecka.
- Należy mówić do dziecka, śpiewać mu, puszczać mu muzykę, czytać i opowiadać sytuacje, które w danym momencie mają miejsce.
- Przydadzą Wam się także zabawki, które wydają różne odgłosy albo wykorzystanie ogólnodostępnych wrażeń dźwiękowych – odgłos przelewania, przesypywania (piasek, ryż kamyki) do pojemników o różnej akustyce (plastikowe, metalowe, szklane), pukanie w różne powierzchnie, różnymi przedmiotami i pozwolenie dziecku by wykonywało te czynności.
Zmysł wzroku rozwija się intensywnie przez pierwszy rok życia dziecka. Wtedy to kształtuje się ostrość widzenia, dostrzeganie barw i kształtów, dziecko zaczyna śledzić ruch przedmiotów. Rodzice mają wpływ na kształtowanie się zmysłu wzroku.